گرچه توکن‌های تعویض ناپذیر یک نوع دارایی نوظهور محسوب می‌شوند اما لازم است این توکن‌ها را هم با همان دیدگاه سنتی بررسی کنید. ما در این مطلب به اصول تحلیل NFT می‌پردازیم و اینکه چطور می‌توانید این کار را به صورت مستقل انجام دهید.

توکن‌های تعویض ناپذیر اصول و پایه‌های دنیای دیجیتال را به شدت متحول کرده اند چون این امکان را فراهم کرده اند که آیتم‌های دیجیتال هم مثل کالاها و اجناس واقعی ارزشمند شوند. همین تحول منجر به شکل گیری یک اقتصاد نامحدود جدید شده و در سال 2021 حجم فروش توکن‌های تعویض ناپذیر به 25 میلیارد دلار رسید در حالی که این رقم در سال 2020 تنها 94.9 میلیون دلار بود.

داستان‌های مختلفی از هنرمندان دیجیتال شنیده می‌شود که با این توکن‌ها میلیونر شده اند، گربه‌های کارتونی که با قیمت‌های غیرقابل باوری فروخته می‌شوند و پروژه‌های عجیبی که به موفقیت چشمگیری رسیده اند. این هیاهو و اخبار هیجان انگیز باعث شده که ارزیابی ارزش توکن‌های تعویض ناپذیر به صورت واقع گرایانه و بدون پیروی از احساسات و افتادن در دام FOMO کار سختی باشد.

برای درک کامل اقتصاد NFT و توکن‌های مختلفی که در این بازار به فروش می‌رسند، باید از این هیاهو عبور کرده و خصوصیات خود توکن‌ها را ارزیابی کنیم.

آناتومی NFT

توکن‌های تعویض ناپذیر در اصل متشکل از اجزای مختلف هستند که این اجزا و عناصر بر چگونگی و محل استفاده از آنها تأثیر دارند. به همین دلیل در این مقاله توکن‌های تعویض ناپذیر را در قالب بخش‌های مختلف آنها بررسی می‌کنیم - تک تک این بخش‌ها را بررسی کرده، عملکرد و تأثیر آنها را توضیح می‌دهیم تا بتوانید توکن‌ها را با ذهن باز و اطلاعات کامل بررسی و انتخاب کنید.

بررسی بلاک‌چین

توضیحات را از مهم ترین خصوصیت توکن‌های تعویض ناپذیر شروع می‌کنیم یعنی بلاک‌چینی که این توکن‌ها بر روی آن قرار دارند.

بزرگترین و شناخته شده ترین اکوسیستم برای توکن‌های تعویض ناپذیر، اتریوم است بخصوص با توجه به اینکه بازی کریپتوکیتیز در ابتدا روی این بلاک‌چین راه اندازی شد. این پروژه آغازگر عصر توکن‌های تعویض ناپذیر شد که پس از آن شاهد راه اندازی پروژه‌های موفق زیادی بودیم.

اما اتریوم تنها بلاک‌چینی نیست که میزبان توکن‌های تعویض ناپذیر است. توکن‌های تعویض ناپذیر روی زنجیره‌هایی مثل سولانا، تزوس، BSC، پلی گان و غیره هم کار می‌کنند.

این شبکه‌ها اکوسیستم NFT کوچکتر و بازارهای جهانی محدودتری دارند که باید هنگام ارزیابی گزینه‌ها به این نکته توجه داشته باشید. اما ملاحظات دیگری هم وجود دارند که باید آنها را در نظر داشته باشید.

• هزینه‌های اجرای تراکنش (مکانیزم اجماع نظر)

در دنیای کریپتو، هزینه‌های تراکنش اهمیت بسیار زیادی دارند که تا حدودی بر اساس بلاک‌چین انتخابی مشخص می‌شوند. گرچه بلاک‌چین اتریوم میزبان یک اکوسیستم عظیم است اما مشکلاتی مثل سرعت پایین و هزینه بالای اجرای تراکنش‌ها دارد که ناشی از پروتکل اجماع نظر اثبات کاری آن هستند.

اکثر بلاک‌چین‌های دیگر از اثبات سهام استفاده می‌کنند که هزینه‌های اجرای تراکنش در آنها بسیار کمتر است (در حد چند سنت به ازای هر تراکنش) و سرعت بیشتری دارند.

• والت‌های سازگار با اپلیکیشن

این بلاک‌چین‌های متفاوت، الزامات متمایزی دارند مثل بازار و والت‌های متفاوت.

مثلاً اگر به دنبال تعامل با اپلیکیشن‌های اتریوم هستید، متامسک بهترین گزینه است اما فانتوم برای استفاده از اپلیکیشن‌های روی بلاک‌چین سولانا گزینه محبوب تری محسوب می‌شود. اگر قصد استفاده از بلاک‌چین تزوس را دارید، والت تمپل (Temple) و تراست والت بهترین گزینه برای تعامل با اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز در شبکه BSC هستند.

• بازار

این زنجیره‌ها بازار NFT و اپلیکیشن‌های مخصوص خودشان را دارند. مثلاً OpenSea بر اساس اتریوم ساخته شده و بازارهای NFT دیگری مثل Solanart و SolSea بر روی بلاک چین سولانا ساخته شده اند.

در مجموع، با اینکه بلاک‌چین پایه یکی از جنبه‌های به ظاهر بی اهمیت توکن‌های تعویض ناپذیر محسوب می‌شود اما در تعیین بعضی از ویژگی‌های مهم آن نقش دارد - و باید هنگام بررسی و انتخاب NFT این نکته را در نظر داشته باشید.

قرارداد هوشمند داخلی

همیشه گفته می‌شود که درون هر چیزی از ظاهر آن مهم تر است و این موضوع در رابطه با توکن‌های تعویض ناپذیر هم صدق می‌کند - هر یک از این توکن‌ها قرارداد هوشمند داخلی خاصی دارند که رفتار و پارامترهای مختلف آن را تعیین می‌کند.

بلاک‌چین پایه و اساس توکن‌های تعویض ناپذیر است اما وقتی توکن شما با پلتفرم‌ها یا توکن‌های دیگر تعامل برقرار می‌کند، کارهای اصلی توسط قرارداد هوشمند انجام می‌شوند.

قراردادهای هوشمند اموری مثل مزایا و امتیازات NFT، کمیابی و اینکه توکن عضوی از یک کالکشن هست یا خیر را تعیین می‌کنند - همچنین این قراردادها امکان تعبیه منشأ توکن و پیگیری تاریخچه تراکنش‌های آن را فراهم می‌کنند.

تأثیر بر NFT

قراردادهای هوشمند در نهایت بر شیوه استفاده از NFT و میزان سهمی که از فروش مجدد آن به دست می‌آورید تأثیر دارند. همیشه می‌توانید اطلاعاتی مثل منشأ NFT، اینکه آیا مربوط به یک اثر هنری است یا حوزه مد را بررسی کرده و بر اساس تاریخچه خرید و فروش آن یک پروفایل از آن بسازید که همه این اطلاعات توسط قرارداد هوشمند ثبت می‌شوند.

توانایی خواندن قرارداد هوشمند یکی از ارزشمندترین سلاح‌هایی است که برای ارزیابی یک NFT در اختیار دارید. پس بهتر است با پلتفرم‌هایی مثل اتراسکن (EtherScan) آشنا شوید که امکان خواندن قراردادهای هوشمند را فراهم می‌کنند.

ابرداده‌های NFT

تا اینجا به ویژگی‌های درونی توکن‌های تعویض ناپذیر پرداختیم اما لازم است به داده‌های قابل مشاهده و ظاهری هم توجه داشته باشیم.

ابر داده‌های NFT به محتوای دیجیتال آن گفته می‌شود - تصویر، صوت یا ویدیو کلیپ‌هایی که توکن را برای آن می‌خرید. مثلاً در پروژه BAYC ابرداده‌ها تعیین کننده تصویر منحصربفرد توکن مورد نظر (میمون) هستند.

لازم به ذکر است که ابر داده‌های توکن همراه خود آن روی زنجیره ذخیره نمی‌شوند. بلاک‌چین‌ها برای مدیریت داده‌های تراکنش‌ها طراحی شده اند نه فایل‌های بزرگی مثل عکس و ذخیره چنین فایل‌هایی هم غیرعملی است و هم هزینه زیادی دارد. گرچه بعضی از کالکشن‌ها کاملاً درون زنجیره‌ای هستند (مثل On-Chain Monkey) اما بیشتر آنها به همین صورت هستند.

در واقع توکن NFT شما حاوی یک URI (شناسه سرتاسری منبع) است که شبیه به مختصات دیجیتالی است که به محل ذخیره فایل چند رسانه‌ای (مثل تصویر NFT یا آواتار مربوط به آن) اشاره می‌کند. معمولاً این اطلاعات به صورت برون زنجیره‌ای روی یک سرور یا از طریق IPFS ذخیره می‌شود که هر یک از آنها تأثیرات مهمی بر توکن شما دارند.

تأثیر ذخیره برون زنجیره‌ای

توکن ERC721 شما روی یک بلاک‌چین غیرمتمرکز تغییرناپذیر قرار دارد اما ابرداده‌های آن به صورت برون زنجیره‌ای ذخیره می‌شوند پس امنیتی در حد بلاک‌چین ندارند.

مثلاً ممکن است تصویر توکن شما روی یک سرور مرکزی ذخیره شود یعنی امنیت توکن‌های شما در گروی یک شخص ثالث خواهد بود - در چنین شرایطی یک نقطه شکست مرکزی ایجاد می‌شود. اگر سرور فایل‌های شما را حفظ نکند، URI توکن شما تبدیل به یک لینک بدون مقصد می‌شود.

سیستم‌هایی مثل IPFS داده‌ها را به روش غیرمتمرکز ذخیره می‌کنند در نتیجه امنیت آنها را افزایش می‌دهند. اما باید دقت داشت که اکثر تصاویر NFT به اندازه خود توکن‌ها امنیت ندارند بنابراین وقتی به دنبال انتخاب یک پروژه هستید، خوب است محل ذخیره تصویر را هم مشخص کنید تا با آسیب پذیری‌های احتمالی توکن خودتان آشنا شوید.

حقوق تجاری NFT

اینکه شما مالک یک NFT هستید، لزوماً به این معنا نیست که حق استفاده تجاری از آن را دارید. احتمالاً خالق اصلی اثر هنری حق مالکیت معنوی آن را تا حدی برای خودش حفظ می‌کند در نتیجه شما نمی‌توانید از خود اثر استفاده تجاری کنید.

به طور کلی، تا به امروز در این اکوسیستم سه نوع حق تجاری برای توکن‌های تعویض ناپذیر مشاهده شده است:

حقوق محفوظ مانده برای خالق اثر: یعنی حق قانونی استفاده از تصویری که NFT شما بر اساس آن ساخته شده، برای سودآوری متعلق به مالک اثر است؛

حقوق خریدار توکن: خریداران توکن می‌توانند از تصویر خود NFT برای مقاصد تجاری استفاده کنند؛

بدون حق و حقوق: همه حتی افرادی غیر از مالک توکن می‌توانند برای مقاصد تجاری از توکن استفاده کنند.

اهمیت این حقوق از این جهت است که محدوده استفاده از توکن توسط شما را تعیین می‌کند. روزبروز مالکان NFT خلاقیت بیشتری برای استفاده از توکن‌های خودشان به خرج می‌دهند و حتی بر اساس آن برندسازی می‌کنند. اما اگر توکن شما حق استفاده‌های تجاری را برای صاحب اصلی اثر محفوظ نگه داشته باشد، این گزینه‌ها از دسترس شما خارج خواهند بود.

راه حل

قبل از خرید یک NFT حتماً حقوق تجاری آن را بررسی کنید. این حقوق کاملاً به صورت برون زنجیره‌ای و توسط سازنده اثر یا پروژه تعیین می‌شوند و برای هر NFT فرق دارند. معمولاً این اطلاعات در صفحه شرایط و ضوابط پروژه در سایت اصلی آن قابل مشاهده است.

کلید خصوصی

حق مالکیت شما بر NFT با کلیدهای خصوصی آن تعیین می‌شود بنابراین آشنایی با نحوه ذخیره و حفاظت از این کلیدها اهمیت زیادی دارد.

اگر این کلیدها را به روش آنلاین ذخیره کنید، ممکن است هکرها از طریق بدافزار و با ترفندهای مختلف آن را هدف بگیرند. در این صورت همانطور که بارها مشاهده شده، باید برای همیشه با توکن خودتان خداحافظی کنید!

ذخیره آفلاین، تنها راه امن نگهداری از NFT

برای ذخیره کلیدهای خصوصی فقط باید از روش آفلاین استفاده کنید. برای این کار نیاز به یک سیستم امنیتی دارید که کلیدهای خصوصی شما را کاملاً به صورت آفلاین و خارج از دسترس هکرها ذخیره کند. کاربرد کلی لجر نانو همین است. این والت سخت‌افزاری، کلیدهای خصوصی NFT و کریپتوی شما را در محیطی که کاملاً از تهدیدات آنلاین به دور است ذخیره می‌کند.

بعلاوه، با وجود لجر لایو کار کردن با کلیدهای خصوصی و ارزهای دیجیتال به راحتی ممکن است.

نتیجه گیری

با توجه به رویدادهای هیجان انگیز و تحولاتی که هر روز در دنیای NFT رخ می‌دهند، سخت است که دائماً در جریان این تغییرات و تحولات بمانیم. اما با نکاتی که در این مطلب بیان شد، اطلاعات لازم برای بررسی توکن‌های تعویض ناپذیر را پیدا کردید.

حالا می‌توانید به دور از هیاهو و اتفاقات دنیای NFT، توکن‌هایی با ارزش و پتانسیل واقعی را شناسایی کنید.