دنیای اقتصاد بر اساس نقدینگی کار می‌کند. بدون وجود نقدینگی، سیستم‌های اقتصادی متوقف می‌شوند. دیفای یا اقصاد غیرمتمرکز - یک اصطلاح کلی برای محصولات و خدمات مالی در بلاک‌چین - هم از این قائده مستثنی نیست.

فعالیت‌های دیفای مثل قرض گرفتن یا مبادله توکن‌ها متکی بر قراردادهای هوشمند هستند - کدهایی که به صورت خودکار اجرا می‌شوند. کاربران پروتکل‌های دیفای، ارزهای دیجیتال خودشان را در این قراردادها موسوم به استخر نقدینگی قفل می‌کنند تا دیگران بتوانند از آنها استفاده کنند.

استخرهای نقدینگی یکی از ابتکارات صنعت کریپتو هستند که معادلی در دنیای اقتصاد سنتی ندارند. استخرهای نقدینگی علاوه بر ایجاد راه رونق و پیشرفت برای فعالیت‌های اصلی پروتکل‌های دیفای، نقش بستری برای سرمایه گذارانی با ریسک پذیری بالا را دارند.

استخرهای نقدینگی چگونه کار می‌کنند؟

اگر مسائل فنی را نادیده بگیریم، در مجموع منطق اصلی استخرهای نقدینگی کاملاً مشخص و قابل درک خواهد بود. برای هر فعالیت اقتصادی که در دنیای دیفای رخ می‌دهد، باید از ارز دیجیتال استفاده شود و این ارز دیجیتال باید به نوعی تأمین شود که کار استخر نقدینگی همین است (این نقش با استفاده از دفتر ثبت سفارشات و بازارگردان‌ها در اکسچنج‌های متمرکز ایفا می‌شود که البته یک موضوع متفاوت است.)

وقتی شخصی توکن A را برای خرید توکن B در یک اکسچنج غیرمتمرکز می‌فروشد، برای طی کردن این فرایند متکی بر توکن‌های موجود در استخر نقدینگی A/B است که سایر کاربران آنها را تأمین می‌کنند. وقتی این شخص توکن B را خریداری می‌کند، توکن‌های B استخر کم شده و قیمت این توکن افزایش پیدا می‌کند. این کاهش و افزایش قیمت در اثر عرضه و تقاضا جزء اصول کلی اقتصاد است که همه ما با آن آشنایی داریم.

استخرهای نقدینگی، قراردادهای هوشمندی شامل توکن‌های قفل شده‌ای هستند که کاربران پلتفرم آنها را تأمین می‌کنند. این قراردادها به صورت خودکار اجرا می‌شوند و نیازی به واسطه ندارند. قراردادهای هوشمند توسط قطعه کدهای دیگری مثل بازارگردان‌های خودکار (AMM) پشتیبانی می‌شوند که به حفظ تعادل استخر نقدینگی با استفاده از فرمول‌های ریاضی کمک می‌کنند.

آیا می‌دانستید؟

بنکور (Bancor) در سال 2017 پیشگام مفاهیم پایه AMMها شد و در سال 2018، یونی سواپ که حالا یکی از بزرگترین اکسچنج‌های غیرمتمرکز جهان است، باعث محبوبیت استخرهای نقدینگی شد.

چرا کمبود نقدینگی مشکل آفرین است؟

نقدینگی کم می‌تواند باعث ایجاد اسلیپیج شدید شود - اسلیپیج به تفاوت بین قیمت مورد انتظار یک معامله و قیمت اجرای آن گفته می‌شود. نقدینگی کم به این دلیل باعث ایجاد اسلیپیج زیاد می‌شود که وقتی توکن‌های کمی در استخر قفل شده باشند، تغییر نسبت توکن‌ها در اثر مبادله یا هر فعالیت دیگری منجر به ایجاد عدم توازن شدید می‌شود. وقتی نقدینگی زیاد باشد، تریدرها اسلیپیج شدیدی را تجربه نمی‌کنند.

اما اسلیپیج زیاد بدترین اتفاقی نیست که ممکن است رخ دهد. اگر نقدینگی کافی برای یک جفت توکن (مثل ETH و COMP) در همه پروتکل‌ها وجود نداشته باشد، کاربران توکن‌ها را حفظ کرده و نمی‌توانند آنها را بفروشند. این اتفاق شبیه شرایطی است که در راگ پول‌ها ایجاد می‌شود اما اگر بازار نقدینگی کافی را تأمین نکند، به شکل طبیعی رخ می‌دهد.

حجم نقدینگی موجود در دیفای چقدر است؟

معمولاً نقدینگی در دیفای بر اساس "کل ارزش قفل شده" بیان می‌شود که نشان می‌دهد چه میزان ارز دیجیتال به پروتکل‌ها واگذار شده‌اند. در حال حاضر یعنی ماه مارس سال 2023 به گفته سایت DeFi Llama کل ارزش قفل شده در دیفای 50 میلیارد دلار است.

TVL رشد سریع دیفای را هم مشخص می‌کند. در اوایل سال 2020، پروتکل‌های مبتنی بر اتریوم تنها 1 میلیارد دلار TVL داشتند.

انگیزه تأمین نقدینگی برای استخرها چیست؟

برای سرمایه گذاران، تأمین نقدینگی می‌تواند پرسود باشد. پروتکل‌ها از طریق پاداش‌هایی که به شکل توکن پرداخت می‌کنند، به تأمین کنندگان نقدینگی انگیزه می‌دهند.

این ساختار انگیزشی منجر به افزایش محبوبیت یک استراتژی سرمایه گذاری به اسم کشت سود شده که در آن کاربران ارزهای دیجیتال را بین پروتکل‌های مختلف جابجا می‌کنند تا سود جمع آوری کنند.

بیشتر استخرهای نقدینگی توکن LP هم دارند که یک نوع رسید است و بعداً می‌توان آن را با پاداش‌های استخر مبادله کرد - متناسب با میزان نقدینگی که هر سرمایه گذار برای استخر تأمین کرده است. در برخی موارد، سرمایه گذاران امکان استیک کردن توکن‌های LP در پروتکل‌های دیگر را برای تولید بازده بیشتر دارند.

اما باید مراقب ریسک‌های این کار باشید. استخرهای نقدینگی در معرض خطر ضرر ناپایدار قرار دارند. ضرر ناپایدار وقتی ایجاد می‌شود که نسبت توکن‌های یک استخر نقدینگی (مثلاً نسبت 50 به 50 بین ETH و USDT) به دلیل تغییر چشمگیر قیمت‌ها نامتعادل می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است مبلغی که سرمایه گذاری کرده بودید را از دست بدهید.

چه پلتفرم‌هایی از استخرهای نقدینگی استفاده می‌کنند؟

• 1inch : یک تجمیع کننده اکسچنج غیرمتمرکز که روی چندین زنجیره کار می‌کند.
• Aave: یک پلتفرم وام دهی غیرمتمرکز.
• Uniswap: یک اکچسنج غیرمتمرکز برای مبادله توکن‌های مبتنی بر اتریوم.

چطور می‌توان نقدینگی اضافه کرد؟

در مجموع دو راه برای اضافه کردن نقدینگی وجود دارد.

برای اضافه کردن نقدینگی به صورت مستقیم به یک استخر نقدینگی مثل ETH/USDC در سوشی سواپ، باید مقدار برابری ETH و USDC داشته باشید که می‌توانید این توکن‌ها را با استفاده از هر اکسچنج غیرمتمرکزی مبادله کنید.

در مجموع باید به اندازه برابر از جفت توکن مورد نظر داشته باشید چون تریدینگ، قرض گرفتن و در مجموع بیشتر فعالیت‌های دیفای دو طرفه هستند - مثلاً ETH را با USDC معاوضه می‌کنید، DAI را با ETH و غیره. در نتیجه بیشتر تأمین کنندگان نقدینگی کاربران را ملزم به تأمین مقداری مساوی از ارزهای مورد نظر می‌کنند تا تعادل استخر حفظ شود (بالانسر یک روش مبتکرانه دارد که امکان تأمین 8 توکن در یک استخر نقدینگی را فراهم می‌کند).

اما روش بعدی کم زحمت‌تر است. در این روش می‌توانید از طریق پلتفرم‌هایی مثل زپر (Zapper) که در سال 2020 مفهوم زپ را ابداع کرد، تنها با یک تراکنش نقدینگی اضافه کنید. کافیست به سایت zapper.fi بروید و والتتان را به آن متصل کنید. روی pools کلیک کنید تا استخرهای در دسترس برای عملیات زپ را مشاهده کنید. سپس با استفاده از هر توکنی که مایل بودید به استخر مورد نظر نقدینگی اضافه کنید. زپر توکن‌های شما را به قطعه بخش‌هایی مساوی از توکن‌های مربوطه تقسیم می‌کند. به این ترتیب نیاز به اجرای تراکنش‌های کمتری خواهید داشت.

اما زپر همه استخرهای نقدینگی موجود در دیفای را لیست نکرده بنابراین گزینه‌های شما را به بزرگترین استخرها محدود می‌کند.

آینده استخرهای نقدینگی

استخرهای نقدینگی در فضایی رقابتی فعالیت دارند و وقتی سرمایه گذاران با روش‌های دیگر به سود بالایی می‌رسند، جذب نقدینگی برای آنها سخت‌تر است.

پلتفرم تحلیل بلاک‌چین Nansen به این نتیجه رسیده که 42 درصد از فارمرهای سود که هنگام راه‌اندازی یک استخر برای آن تأمین نقدینگی کرده‌اند، ظرف 24 ساعت استخر را ترک می‌کنند. تا روز سوم، 70 درصد از سرمایه گذاران استخر را ترک می‌کنند.

OlympusDAO برای رسیدگی به این مشکل استخرهای متعلق به پروتکل را راه‌اندازی کرده است. در این سیستم، به جای تنظیم یک استخر نقدینگی، پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد که توکن‌های خودشان را به خزانه پروتکل فروخته و در مقابل توکن پروتکل یعنی OHM را با تخفیف دریافت کنند. کاربران می‌توانند OHM را با سود بالا استیک کنند.

اما این مدل هم به مشکل مشابهی برخورد کرد یعنی سرمایه گذارانی که توکن‌های خودشان را برداشت می‌کنند تا از فرصت‌های دیگر استفاده کنند و با این کار باعث کاهش اعتماد دیگران به ثبات عملکرد پروتکل می‌شوند.

تا زمانی که دیفای ماهیت تراکنشی نقدینگی را حل نکرده باشد، نمی‌توان نسبت به آینده استخرهای نقدینگی خیلی امیدوار بود.