همه تراکنش‌های جدید بلاک‌چین از طریق کاری که ماینرها یا اعتبارسنج‌ها انجام می‌دهند، تأیید می‌شوند. این افراد باید برای کار سختی که انجام می‌دهند و منابعی که مصرف می‌کنند پاداش دریافت کنند و منطقی است که به تراکنش‌هایی با سود و دستمزد بیشتر اولویت بدهند. این یعنی معمولاً بالاتر بودن پاداش بلاک و کارمزد تراکنش‌ها منجر به اجرای سریع‌تر تراکنش‌ها می‌شود. ممکن است این تولیدکنندگان بلاک‌ها برای افزایش سود خودشان با استراتژی‌های مختلفی سیستم را دستکاری کنند. در مجموع به این استراتژی‌ها، حداکثر ارزش قابل استخراج گفته می‌شود.

نکات کلیدی

• حداکثر ارزش قابل استخراج (MEV[1]) به استراتژی گفته می‌شود که ماینرها، اعتبارسنج‌ها و جستجوگران با استفاده از آن تراکنش‌ها را درج یا سانسور کرده یا ترتیب آنها را تغییر می‌دهند تا به حداکثر سود برسند.
• گرچه استراتژی‌های MEV می‌توانند برای تولیدکنندگان بلاک مزیت ایجاد کنند اما ممکن است برای کاربران و شبکه‌ها پیامدهای نامطلوبی داشته باشند.
• از جمله استراتژی‌های رایج MEV می‌تواند به آربیتراتژ دکس، بک رانینگ، فرانت رانینگ، لیکوئید کردن و ساندویچ تریدینگ اشاره کرد.

حداکثر ارزش قابل استخراج (MEV) چیست؟

حداکثر ارزش قابل استخراج به استراتژی گفته می‌شود که ماینرها، اعتبارسنج‌ها و جستجوگران با استفاده از آن تراکنش‌ها را درج یا سانسور کرده یا ترتیب آنها را تغییر می‌دهند تا به حداکثر سود برسند. گرچه برای این افراد MEV اقدامی سودآور است اما برای کاربران و شبکه‌های پیامدهای نامطلوبی دارد.

اصطلاح "حداکثر ارزش قابل استخراج" یا به اختصار MEV در سال 2021 رواج پیدا کرد اما سابقه استفاده از آن برای تراکنش‌های بلاک‌چین بسیار طولانی‌تر است. MEV در اصل به "ارزش قابل استخراج توسط ماینر" گفته می‌شد چون نشان دهنده مبلغ مازادی است که ماینرهای یک شبکه اثبات کاری می‌توانند از طریق پاداش بلاک و کارمزد تراکنش‌ها به دست آورند. یا به عبارتی مبلغ افزوده‌ای است که از طریق مرتب کردن، در نظر گرفتن و حذف تراکنش‌ها از یک بلاک به دست می‌آید. اما امروزه بسیاری از شبکه‌ها به جای اثبات کار از سیستم اثبات سهام استفاده می‌کنند. در این سیستم، کار ماینرها در اصل توسط اعتبارسنج‌ها انجام می‌شود به همین دلیل حالا MEV به معنای حداکثر ارزش قابل استخراج است.

اتریوم بزرگترین اکوسیستم دیفای است بنابراین بیشتر از سایر اکوسیستم‌های این حوزه با مفهوم MEV ارتباط دارد. انتقال اتریوم از مکانیزم اثبات کار به اثبات سهام پس از آپگرید مرج باعث ایجاد تغییر در معنای این اصطلاح شد.

MEV چگونه کار می‌کند؟

تولیدکنندگان بلاک‌ها کنترل کامل تغییر ترتیب تراکنش‌ها و درج یا حذف کردن تراکنش در بلاک‌ها را در اختیار دارند. تولیدکنندگان بلاک ترتیبی را انتخاب می‌کنند که بیشترین کارمزد تراکنش را داشته باشد تا سودشان به حداکثر برسد. از آنجایی که این افراد مسئولیت نحوه تولید بلاک‌ها را به طور کامل در اختیار دارند، می‌توانند با استفاده از استراتژی‌های MEV مختلف بازده خودشان را به سطح بهینه برسانند. یکی از استراتژی‌های پرکاربرد این افراد، پیدا کردن تراکنش‌های بزرگی است که می‌توانند قیمت یک ارز دیجیتال خاص را تحت الشعاع قرار دهند.

این افراد می‌توانند با قرار دادن سفارش‌ها بعد و قبل از این تراکنش‌های بزرگ از تغییر قیمت احتمالی ارز مورد نظر سود ببرند. گرچه این روش برای تولیدکنندگان بلاک سودآور است اما برای کاربران بلاک‌چین پیامدهای نامطلوبی دارد که یکی از آنها افزایش کارمزد گس است. همچنین ممکن است MEV ثبات شبکه بلاک‌چین را از بین برده و پیامدهای نامطلوب دیگری هم داشته باشد.

جستجوگران MEV

در مکانیزم اجماع اثبات کار، ماینرها حدود 60 درصد از سودهای MEV را به دست آورده و مابقی سود به جستجوگران MEV تعلق می‌گیرد. در بلاک‌چین‌های اثبات سهامی هم این جستجوگران حضور دارند. جستجوگران به دنبال ارزش قابل استخراج در بلاک‌چین هستند و اغلب کارمزد زیادی برای استخراج حداکثر ارزش از تراکنش‌ها پرداخت می‌کنند. ممکن است جستجوگران بیش از 90 درصد درآمد خودشان را برای کارمزد تراکنش‌ها صرف کنند تا از سودآور بودن یکسری تراکنش‌های خاص مطمئن شوند.

جستجوگران می‌توانند از طریق بازبینی تراکنش‌ها و گروه بندی استراتژیک آنها به سود برسند. ممکن است این بسته‌ها شامل تراکنش‌های دیگری در مم پول هم باشند و امکان اجرای تراکنش‌های بسته بندی شده طبق یک ترتیب خاص وجود دارد. معمولاً این افراد از الگوریتم‌های پیچیده‌ای استفاده می‌کنند که توسط ربات‌ها اجرا می‌شوند.

جستجوگران برای رسیدن به سود از استراتژی‌های مختلفی استفاده می‌کنند. ممکن است این افراد از ربات‌ها برای زیر نظر گرفتن تراکنش‌های در حال اجرا استفاده کنند و اغلب متمرکز بر تراکنش‌های بزرگتر هستند. علاوه بر به کار بردن این استراتژی‌های MEV، جستجو گران از مزایده گس (PGA[2]) هم استفاده می‌کنند که شامل پیشنهاد افزایش هزینه گس از طریق استفاده از تراکنش‌های آربیتراتژی است.

متأسفانه PGAها پیامدهای منفی زیادی دارند. مثلاً تلاش‌های ناموفق مکرر باعث مصرف فضای بلاکی می‌شوند که دیگران می‌توانستند از آن استفاده کنند. با ایجاد تراکنش‌های اسپم، بار کاری اپراتورهای نودها هم افزایش پیدا می‌کند. همچنین این اقدامات باعث نوسان شدید قیمت گس شده و ماینرهایی که از جستجوگر استفاده نمی‌کردند، قدرت رقابت زیادی نداشتند.

استراتژی‌های MEV پرکاربرد

روش‌های مختلفی برای بهینه سازی استخراج MEV وجود دارد. جستجوگران و ربات‌ها فعالانه تراکنش‌های در حال اجرا را نظارت می‌کنند تا فرصت‌های استخراج ارزش را شناسایی و پیدا کنند. هر یک از این استراتژی‌های MEV در سناریوهای خاصی به کار می‌روند. ممکن است در شرایطی خاص از حملات uncle bandit و time bandit هم استفاده شود. در ادامه نگاهی به پرکاربردترین استراتژی‌های فعلی MEV داریم.

آربیتراتژ دکس

بین همه استراتژی‌های MEV، آربیتراتژ دکس (DEX یا اکسچنج غیرمتمرکز) رایج‌ترین حالت است که در آن ربات‌ها فعالانه قیمت‌ها را در اکسچنج‌های مختلف نظارت می‌کنند. وقتی ربات‌ها متوجه تفاوت قیمت در اکسچنج‌ها شوند، با اجرای معاملاتی سعی به بهره برداری از این شرایط خواهند کرد. ممکن است فقط با تغییر ترتیب تراکنش‌ها یا درج سفارش، امکان رسیدن به سود بیشتر از تفاوت قیمت موجود فراهم شود.

اما تأثیر آربیتراتژ روی سایر معاملات منفی است چون ربات‌ها به سرعت هزینه گس را بالا می‌برند تا به حفظ سود کمک کنند و این مسئله باعث کمتر شدن سود تراکنش برای سایر تریدرها می‌شود. ممکن است اسلیپیج هم فعالیت‌های معاملاتی تریدرها را تحت تأثیر قرار دهد.

بک رانینگ

در بک رانینگ (فرار رو به عقب) یک ربات به دنبال جفت توکن‌هایی است که فرصت سودآوری از آنها وجود دارد. وقتی چنین جفت توکن‌هایی شناسایی شوند، ربات یک تراکنش معلق مستقیم بین این دو جفت کوین ثبت می‌کند. به این ترتیب، ربات برای خرید این توکن‌ها نسبت به دیگران اولویت خواهد داشت. سایر تریدرها فقط به توکن‌هایی دسترسی خواهند داشت که ربات آنها را نخریده باشد. پس از خرید، ربات توکن‌ها را تا وقتی به یک سطح قیمت خاص برسند نگه داشته و بعد آنها را با سود می‌فروشد.

فرانت رانینگ

ممکن است ربات‌ها از یکی دیگر از استراتژی‌های MEV موسوم به فرانت رانینگ هم استفاده کنند. اگر رباتی وجود حجم زیادی از معاملات را تشخیص دهد، این معاملات را کپی کرده و گس بیشتری به آن اضافه می‌کند. به این ترتیب، احتمال انتخاب شدن این معامله بزرگ نسبت به سایر معاملات صف بیشتر می‌شود. در نتیجه، قیمت دارایی خریداری شده افزایش پیدا می‌کند و وقتی بعداً این دارایی به فروش برسد، سود خریدار بیشتر می‌شود.

لیکوئید کردن

این استراتژی MEV توسط جستجوگران و همچنین تولیدکنندگان بلاک استفاده می‌شود. حالا کاربران امکان قرض گرفتن دارایی‌های دیجیتال را دارند و این لوریج‌ها می‌توانند فرصت سودآوری بیشتر را برای آنها فراهم کند. اگر ارزش دارایی قرض گرفته شده ریزش کرده و کمتر از قیمت از پیش تعیین شده شود، وثیقه لیکوئید می‌شود تا ضرر قرض دهندگان جبران شود. ممکن است برای تراکنش‌هایی که منجر به ریزش ارزش و لیکوئید شدن می‌شوند، پاداش پرداخت شود. از ربات‌ها برای تشخیص پوزیشن‌های لوریج دار پرریسک استفاده می‌شود که به صورت استراتژیک وثیقه سایر کاربران را لیکوئید کرده و به وام دهندگان غرامت می‌دهند. با انجام این کار ممکن است جستجوگران پاداش پروتکل را دریافت کنند. گاهی اوقات ممکن است این افراد بتوانند دارایی‌هایی که لیکوئید می‌کنند را با قیمت کمتر بخرند. به این ترتیب امکان فروش سریع دارایی مورد نظر را با سود پیدا می‌کنند.

ساندویچ تریدینگ

ساندویچ تریدینگ که به آن حمله ساندویچ یا sandwiching هم گفته می‌شود یکی از استراتژی‌های MEV است که در آن دو ربات برای یک تراکنش خاص استفاده می‌شوند. یک تراکنش بزرگ قابلیت تغییر قیمت یک توکن را دارد. بنابراین از ربات‌ها استفاده می‌شود - یکی برای ثبت سفارش پیش از تراکنش بزرگ و یکی برای ثبت سفارش پس از تراکنش. با انجام این کار، جستجوگر می‌تواند از اجرای یک تراکنش برای رسیدن به سود استفاده کند.

NFT MEV

امکان استفاده از استراتژی‌های MEV با توکن‌های تعویض ناپذیر هم وجود دارد. جستجوگران می‌توانند بازار NFT را برای پیدا کردن فرصت‌های پرسود تحت نظر بگیرند و از ربات‌ها برای اجرای این تراکنش‌ها استفاده کنند. مثلاً ممکن است ربات‌ها یک NFT خاص را پیدا کنند که قیمت آن کمتر از نرخ بازار اعلام شده است. ربات‌ها با دانستن ارزش واقعی NFT معمولاً می‌توانند نرخی بالاتر از دیگران پیشنهاد دهند. حتی گاهی اوقات جستجوگران کل یک کالکشن NFT را با قیمت پایه خریداری می‌کنند تا از فرصت‌های فروش مجدد آنها بهره ببرند.

مزایای MEV

حداکثر ارزش قابل استخراج، یکی از پیامدهای منطقی اعتبارسنجی بلاک‌ها است چون مسلماً تولیدکنندگان بلاک‌ها به دنبال بهینه سازی سود خودشان هستند. گرچه معمولاً تمرکز اصلی تأثیرات منفی MEV برای سایر کاربران و شبکه است اما این اقدامات چند مزیت کلیدی هم دارند.

پاداش دادن به ماینرها و اعتبارسنج‌ها

تولیدکنندگان بلاک در اتریوم و سایر بلاک‌چین‌ها نقش مهمی دارند. بدون تلاش این افراد برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها، بلاک‌چین نمی‌تواند به کار خودش ادامه دهد. اما این خدمات رایگان نیستند. از هزینه‌های گس و سایر انگیزه‌ها برای پاداش دادن به این افراد استفاده می‌شود. بسیاری از تولیدکنندگان بلاک‌ها از همین راه گذران زندگی می‌کنند.

همچنین کارمزد گس برای خرید سیستم‌های پرقدرت مورد نیاز جهت ماینینگ لازم است. بعلاوه می‌توان از این کارمزدها و انگیزه‌ها برای افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها استفاده کرد تا کاربران راهی برای دستکاری نحوه استقرار تراکنش‌های خودشان به منظور پردازش سریع‌تر آنها داشته باشند.

اعتبارسنج‌های اتریوم

در مکانیزم اثبات سهام اتریوم، هر کاربری که 32 اتر را استیک کند می‌تواند یک نود ایجاد کرده و اعتبارسنج شود. قبلاً این کار با مکانیزم اثبات کار ممکن نبود. اما حالا کاربرانی که اتر کافی را داشته باشند می‌توانند از سودهای MEV بهره ببرند. گرچه این قابلیت نسبت به قبل برای کاربران بیشتری فراهم شده اما باید دقت داشت که هنوز استراتژی‌های MEV مستلزم مهارت زیادی هستند. برخی از کاربران که توکن‌های لازم را برای استیک کردن دارند، تخصص فنی لازم این کار را ندارند.

اصلاح ناکارآمدی‌های سیستم

وجود استراتژی‌های MEV به تولیدکنندگان بلاک و جستجوگران امکان می‌دهد که با اصلاح ناکارآمدی‌ها، سیستم را بهبود ببخشند. برای مثال، تمرکز این افراد بر فرصت‌های آربیتراتژ می‌تواند اصلاح قیمت را سرعت ببخشد. بعلاوه، تلاش‌های این افراد به شناسایی وام‌های پرریسک‌تر منجر شده و وام دهندگان را راهنمایی می‌کند تا این وام‌ها را سریع‌تر دریافت کنند. معمولاً این تصور وجود دارد که MEV برای کاربران پیامدهای نامطلوبی دارد اما از جهات مختلف می‌تواند برای سایر کاربران مفید باشد.

معایب MEV

با وجود مزایای MEV، این استراتژی‌ها چندین مشکل دارند. در واقع خیلی از مشکلات جدی MEV حتی در سال 2014 مشخص شده بودند. این معایب بر کاربران سایر بلاک‌چین‌ها و خود بلاک‌چین مربوطه تأثیرگذار هستند.

ایجاد تراکم در شبکه و بی‌ثباتی

از آنجایی که تولیدکنندگان بلاک‌ها کنترل کاملی بر تنظیم ترتیب تراکنش‌ها و در نظر گرفتن آنها در بلاک‌ها دارند، این افراد می‌توانند بدون اطلاع کاربران باعث افزایش یا کاهش هزینه‌های آنها شوند. ممکن است این مسئله بر اعتماد کاربران برای اجرای تراکنش در بلاک‌چین تأثیرگذار باشد در نتیجه اسلپیج می‌تواند مشکل آفرین‌تر شود. اگر تغییر ترتیب تراکنش‌های بلاک قبلی نسبت به کار کردن روی بلاک بعدی سود بیشتری داشته باشد، ممکن است این مسئله باعث بی‌ثبات شدن ترتیب اجرای تراکنش‌ها شود.

پیامدهای منفی بر تجربیات کاربری

برخی از فرصت‌های MEV از جمله ساندویچ تریدینگ و فرانت رانینگ باعث افزایش قیمت تراکنش‌ها و کند شدن سرعت پردازش تراکنش‌های سایر کاربران می‌شوند. بنابراین ممکن است برخی از کاربران برای اجرای تراکنش‌های خودشان هزینه بیشتری پرداخت کنند و در نهایت سودشان تحت تأثیر قرار بگیرد. بعلاوه، با تغییر ترتیب تراکنش‌ها، ممکن است اسلیپیج هم بر سود برخی تراکنش‌ها تأثیرگذار شود.

لازم به ذکر است که امکان اجتناب از برخی تأثیرات MEV وجود دارد. مثلاً کاربران اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز می‌توانند سفارشات برون زنجیره‌ای با ترتیب دلخواهشان ثبت کنند. با درج همه سفارشات در یک دسته، اجرای تمامی تراکنش‌ها یک قیمت خواهند داشت. این روش باعث حذف سود اعتبارسنج‌ها از راه تغییر ترتیب تراکنش‌ها می‌شود.

مقایسه MEV در مکانیزم اثبات کار و اثبات سهام

زمانی که اتریوم از مکانیزم اجماع اثبات کار استفاده می‌کرد، ماینرها کنترل کاملی بر انتخاب تراکنش‌ها و تجمیع آنها در بلاک‌ها داشتند. این افراد به تنهایی ترتیب پردازش تراکنش‌های معلق را انتخاب می‌کردند. از آنجایی که این سیستم برای بهینه سازی سود ماینرها طراحی شده بود، طبیعتاً در انتخاب و تغییر ترتیب تراکنش‌ها اولویت بیشتر برای تراکنش‌هایی با کارمزد بالا در نظر گرفته می‌شد. به همین دلیل MEV به معنای ارزش قابل استخراج ماینر بود.

15 سپتامبر 2022 انتقال اتریوم از مکانیزم اثبات کار به اثبات سهام تکمیل شد و پس از این تغییر حالا اعتبارسنج‌ها کاری که قبلاً توسط ماینرها انجام می‌شد را برعهده دارند. این افراد مسئول اعتبارسنجی تراکنش‌ها هستند و با این کار پاداش دریافت می‌کنند. بنابراین حالا MEV یعنی حداکثر ارزش قابل استخراج و برای همه تولیدکنندگان بلاک‌ها در نظر گرفته می‌شود نه فقط ماینرها.

آینده MEV

MEV از طریق فرایند اعتبارسنجی تراکنش‌ها نقش مهمی در بلاک‌چین دارد. اما لازم است به معایب شناخته شده آن رسیدگی شود. همانطور که قبلاً اشاره شد، برخی از این تأثیرات منفی با درج سفارشات برون زنجیره‌ای توسط کاربران اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز از بین می‌روند. برخی از بلاک‌چین‌ها هم به مشکل MEV رسیدگی کرده‌اند. مثلاً چین لینک از سرویس تنظیم ترتیب عادلانه یا به اختصار FSS استفاده می‌کند. FSS قابل پیش بینی بودن و برابری تراکنش‌ها در رتبه بندی زمانی را افزایش می‌دهد. همچنین چین لینک از رولاپ‌های لایه 2 برای مرتب سازی و تنظیم مقیاس تراکنش‌ها استفاده می‌کند.

MEV همچنان بر بلاک‌چین‌ها و کاربران آنها تأثیرگذار است. تا به امروز استراتژی‌های محدودی برای مقابله با همه تأثیرات MEV وجود داشتند. در عین حال، تنها برخی از بلاک‌چین‌ها پروتکل‌های مخصوصی جهت پیشگیری از تأثیر منفی اعتبارسنج‌های بلاک‌ها و جستجوگران بر کاربران خودشان پیاده سازی کرده‌اند. با توجه به این نکات MEV همچنان یکی از موضوعات مهم در این صنعت باقی خواهند بود و باید استراتژی‌های جامع‌تری پیاده سازی شوند تا همزمان با حفظ سود تولیدکنندگان بلاک‌ها، از ایجاد پیامدهای منفی برای کاربران جلوگیری کنند.

جمع بندی

تولیدکنندگان بلاک‌ها می‌توانند از نظر استراتژیک و اقتصادی از MEV بهره ببرند اما اقدامات آنها پیامدهای نامطلوبی بر شبکه‌ها و کاربران‌شان دارند. برای اطمینان از تداوم عملکرد شبکه‌ها به صورت کارآمد و عادلانه، نیاز به اصلاحاتی در این زمینه وجود دارد.

[1] Maximal extractable value

[2] priority gas auction