ETF بیت‌کوین ترکیبی از یک ابزار سرمایه گذاری سنتی (ETF) و محبوب ترین ارز دیجیتال جهان یعنی بیت‌کوین است. با راه‌اندازی این ابزار روشی ساده و قانونی برای سرمایه گذاری در حوزه بیت‌کوین و معامله آن در بازارهایی که سرمایه گذاران از قبل با آنها آشنایی داشته‌اند، ایجاد می‌شود.

خلاصه

• ETF (Exchange Traded Fund) یک ابزار سرمایه گذاری سنتی است که ارزش آنها معادل قیمت دارایی مربوطه – مثل بیت کوین – است.
• سهام ETF بیت‌کوین در بازار بورس سنتی قابل معامله است.
• کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) از سال 2017، چندین بار پیشنهاد راه‌اندازی ETF بیت‌کوین را رد کرده است.

بیت‌کوین با ارزش بازار حدود 200 میلیارد دلاری، تا به امروز محبوب ترین و بزرگ ترین ارز دیجیتال جهان محسوب می‌شود. یکی از روش‌های معامله بیت‌کوین، خرید مستقیم آن از یک اکسچنج است اما مباحث فنی این روش مثل والت‌ها، آدرس‌های بیت‌کوین و کلیدهای خصوصی برای افراد مبتدی پیچیدگی دارند. خطر گم کردن کلید خصوصی و میزان زمان لازم برای آشنایی افراد با ارزهای دیجیتال، باعث شده بعضی از سرمایه گذاران از این بازار فاصله بگیرند.

هدف ETF بیت‌کوین رفع این موانع و فراهم کردن امکان سرمایه گذاری در حوزه بیت‌کوین درست مثل سرمایه گذاری در بازار بورس است.

ETF بیت‌کوین چیست؟

• یک صندوق قابل معامله در بورس که ابزاری برای سرمایه گذاری است.
• ارزش ETF معادل با ارزش دارایی مرتبط با آن مثل بیت‌کوین، طلا یا نفت است.
• صندوق‌های قابل معامله در بورس در بورس سنتی معامله می‌شوند و هر زمان قیمت دارایی مربوطه افزایش پیدا کند، قیمت آنها هم بیشتر می‌شود و بالعکس.

آیا می‌دانستید؟

اولین ETF در سال 1993 راه‌اندازی شد و پس از آن به عنوان ابزاری برای سرمایه گذاری همزمان روی سبدی از دارایی‌های مختلف، بین سرمایه گذاران شخصی محبوبیت قابل توجهی پیدا کرد. مثلاً اشخاصی که قصد سرمایه گذاری روی سهام 500 کمپانی برتر آمریکایی را داشتند می‌توانستند سهام S&P 500 ETF را خریداری کنند.

طرز کار ETF بیت‌کوین شباهت زیادی به ETF سنتی دارد.

اگر قصد سرمایه گذاری در حوزه بیت‌کوین را دارید، می‌توانید سهام یک ETF بیت‌کوینی را خریداری کنید که امکان معامله آن در بورس سنتی وجود دارد – درست به همان صورتی که سهام تسلا یا اپل معامله می‌شود. ETF بیت‌کوینی قیمت فعلی بیت‌کوین را دنبال می‌کند یعنی نیازی نیست که خود شما بیت‌کوین بخرید و آن را در والتتان ذخیره کنید.

اما چرا اشخاص خودشان بیت‌کوین خریداری نمی‌کنند؟ واقعیت این است که برای بیشتر سرمایه گذاران و معامله گران، بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال ریسک بالایی دارند. علاوه بر شفاف نبودن قوانین، داشتن بیت‌کوین مستلزم داشتن یک والت بیت‌کوین و کار با اکسچنج‌های ارزهای دیجیتال است که وضعیت هر دوی آنها از نظر قانونی مبهم و کار با آنها برای اشخاصی که با این حوزه آشنایی ندارند، سخت است. با وجود یک ETF، کلید خصوصی، محل ذخیره و امنیت کلی همگی توسط یک نهاد قابل اطمینان مدیریت می‌شود و نه خود سرمایه گذاران.

چه کسی ETF بیت‌کوین را ابداع کرد؟

ETF بیت‌کوین هم یک ETF معمولی است اما در این حالت، دارایی که قیمت آن دنبال می‌شود، بیت‌کوین است پس نمی‌توان شخص خاصی را ابداع کننده این مفهوم دانست.

با این وجود اولین درخواست ثبت ETF بیت‌کوینی در سال 2013 توسط Winklevoss Bitcoin Trust در کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا ثبت شد و اداره ثبت اختراع و نشان تجاری ایالات متحده آمریکا حق اختراع «محصولات قابل معامله در بورس» را به برادران Winklevoss داده است.

ETF بیت‌کوین چطور کار می‌کند؟

ETF بیت‌کوین توسط شرکتی مدیریت می‌شود که بیت‌کوین واقعی را خریداری کرده و نگه می‌دارد. ارزش این صندوق با بیت‌کوینی که در صندوق نگه داری می‌شود پشتیبانی خواهد شد. این شرکت ETF بیت‌کوین خودش را در یک بورس سنتی مثل بورس نیویورک ثبت می‌کند. می‌توانید این ETF را مثل سهام شرکت‌های معمولی معامله کنید.

چند نکته مهم: اول اینکه بعضی از ETFها مثل S&P 500 معادل با قیمت یک سهام هستند بنابراین سرمایه گذاران آنها درصدی از سود سهام آن شرکت را دریافت می‌کنند مثلاً تسلا به سهامداران خودش سود سهام می‌دهد و این سرمایه گذاران در سود سهام 499 شرکت باقیمانده هم شریک خواهند بود. با توجه به غیرمتمرکز بودن بیت‌کوین چنین چیزی برای ETF بیت‌کوینی ممکن نیست.

نکته دوم اینکه مثل سایر ETFها، لازم است مقداری کارمزد به شرکتی که ETF بیت‌کوین را مدیریت می‌کند پرداخت کنید. این موضوع به اپراتور و گرداننده سیستم بستگی دارد اما مقداری از این مبلغ صرف پرداخت کارمزدهای مدیریت عملیات خرید و نگهداری بیت‌کوین‌هایی می‌شود که برای ETF مورد نظر استفاده می‌شوند.

تاریخچه‌ای مختصر از ETF بیت‌کوین

• جولای 2013 – پیشنهاد اولین ETF بیت‌کوین توسط Winklevoss Bitcoin Trust ثبت شد.
• ژوئن 2018 – دومین پیشنهاد برداران Winklevoss برای ثبت ETF بیت‌کوین توسط SEC رد شد.
• فوریه 2020 – Wilshire Phoenix تبدیل به آخرین پروژه‌ای (تا این لحظه) شد که پیشنهاد ETF بیت‌کوین آن توسط SEC رد شد.
• سپتامبر 2020 – اولین ETF بیت‌کوین جهان در بورس اوراق بهادار برمودا ثبت شد.

دلیل استفاده از ETF بیت‌کوین

چند دلیل وجود دارد که باعث شده بعضی از سرمایه گذاران سرمایه گذاری در ETF را به خرید مستقیم بیت‌کوین ترجیح بدهند.

نگه داشتن بیت‌کوین یک بار امنیتی اضافه برای شما دارد. این یعنی شما مسئول ایمن نگه داشتن کلیدهای خصوصی خودتان هستید. ممکن است برای دستیابی به این هدف نیاز به خرید یک والت سخت‌افزاری داشته باشید تا از بیت‌کوین‌های خودتان محافظت کنید یا لازم باشد کلیدهای خصوصی خودتان را به روشی امن نگهداری کنید.

خریدن بیت‌کوین شما را در معرض ریسک کار با اکسچنج‌ها هم قرار می‌دهد که خیلی از آنها حداقل یک بار هک شده‌اند. همچنین باید قوانین مربوط به ثبت اطلاعات مالیات برای هر خرید و فروش بیت‌کوین مشخص و رعایت شود (بیشتر برای کاربران خارجی). در نتیجه ممکن است کاربرانی که درباره این موضوعات اطلاعات ندارند دچار مشکل شوند. ETFها با موکول کردن مسئولیت امنیت و نگهداری از بیت‌کوین به شخصی دیگر باعث حل این مشکلات می‌شوند.

ETF بیت‌کوین فرصت‌های معاملاتی جدیدی را هم در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌دهد. یکی از این فرصت‌ها « short-selling» است که به نوعی یک نوع گمانه زنی و شرط بندی درباره قیمت بیت‌کوین محسوب می‌شود. این استراتژی با قرض گرفتن ETF و فروش آن با قیمت فعلی بازار اجرا می‌شود. سپس پوزیشن با خرید مجدد ETF با قیمت کمتر (در صورتی که قیمت‌ها کاهش پیدا کرده و استراتژی با موفقیت اجرا شود) بسته می‌شود.

ویژگی خاص ETF بیت کوین چیست؟

از آنجایی که سرمایه گذاران سنتی بیشتر با ETF آشنایی دارند و با ارزهای دیجیتال آشنایی زیادی ندارند، بسیاری از حامیان ارزهای دیجیتال بر این باورند که راه‌اندازی ETF بیت کوینی منجر به ورود سرمایه بیشتری به بازار کریپتو می‌شود و پلی برای ورود سرمایه گذاران بازار سنتی به بازار بیت کوین ایجاد می‌کند.

استدلال کلی به این صورت است که سرمایه گذاری برای ETF بیت کوینی راحت تر است و احتمال انجام آن توسط افراد بیشتری وجود دارد. بیت کوین جزء دارایی‌هایی بوده که در یک دهه اخیر بهترین عملکرد را داشته‌اند و نوسان و ریسک احتمالی آن این ارز دیجیتال را برای سرمایه گذارانی که با ریسک بالا کار می‌کنند تبدیل به یک گزینه جذاب کرده است.

انتظار می‌رود که ETF بیت‌کوینی منجر به جذب اعتماد و پذیرش گسترده تر ارزهای دیجیتال توسط سرمایه گذاران سنتی شود. همچنان پیشنهاد برای ثبت ETF بیت‌کوین ادامه دارد و هر چند SEC بارها این پرونده‌ها را رد کرده این درخواست‌ها به سمت این اداره سرازیر می‌شوند چون تأیید کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا می‌تواند سرمایه‌های قابل توجهی را وارد بازار ارزهای دیجیتال کند.

تأیید SEC یعنی سرمایه گذاران سازمانی قادر خواهند بود که بیت‌کوین را داد و ستد و روی آن سرمایه گذاری کنند. به این ترتیب بیت‌کوین هم به بازار اوراق بهادار ملحق می‌شود و می‌توان به راحتی آن را با سهام تسلا، اوراق قبضه آمریکایی، طلا، نفت و هر دارایی سنتی دیگری معامله کرد.

آیا می‌دانستید؟

ETF ماریجوآنا یا حشیش به دلایل مختلفی که می‌تواند برای ETF بیت‌کوینی هم تکرار شود، محبوبیت پیدا کرده است. از نظر سرمایه گذاران سنتی صنعت ماریجوآنا هم مثل بازار ارزهای دیجیتال پرریسک و نامطمئن است اما باز هم به دنبال فرصت برای کسب سود از این بازار هستند.

دلیل رد درخواست ETF بیت‌کوین توسط SEC چیست؟

هر چند ETF بیت‌کوین ابزار جذابی به نظر می‌رسد اما تعداد این صندوق‌ها در سطح جهان کم است و در آمریکا هنوز چنین صندوقی ثبت نشده است.

از شروع سال 2017 کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا دائماً درخواست‌های ثبت شده برای راه‌اندازی ETF بیت‌کوین را رد کرده است. به گفته Jay Clayton رئیس این کمیسیون، مشکل اصلی این است که احتمال دستکاری قیمت بیت‌کوین وجود دارد و حتی اگر قیمت ETF بیت‌کوین از برترین اکسچنج‌های ارز دیجیتال استخراج شود، باز هم احتمال دستکاری آن در اکسچنج‌های کمتر مشهور که تحت نظارت‌های قانونی سختگیرانه نیستند، وجود دارد.

Jay Clayton رئیس SEC یک سال بعد دوباره در کنفرانس سایت کوین دسک به این مسئله اشاره کرد و گفت: "قیمت بیت‌کوین برای سرمایه گذاران شخصی و کوچکتر باید قابل اطمینان و عاری از دستکاری باشد – نه عاری از نوسان، بلکه عاری از دستکاری."

تأیید SEC پیروزی بزرگی برای بیت کوین و عامل مهمی برای تبدیل شدن آن به یک ابزار سرمایه گذاری مجاز و قانونی محسوب می‌شود.

نحوه سرمایه گذاری در ETF بیت‌کوین

تا اکتبر 2020 هنوز هیچ ETF بیت‌کوینی برای معامله در آمریکا وجود ندارد. هنوز SEC درخواست ثبت ETF بیت‌کوین را تأیید نکرده چون از نظر SEC بازار بیت‌کوین یک بازار به شدت پرنوسان است که در برابر دستکاری قیمت و کلاهبرداری آسیب پذیر است.

آیا اکسچنجی با پشتیبانی از ETF بیت‌کوین وجود دارد؟

پاسخ این سوال مثبت است چون بعضی از قلمروهای قضایی پذیرای ETFهای بیت‌کوین هستند. در سپتامبر 2020، برمودا درخواست ETF بیت‌کوین را برای شروع به کار در بورس برمودا تأیید کرد. این ETF توسط شرکت Hashdex با همکاری نزدک اداره می‌شود.

بورس اوراق بهادار جیبالتار مستقر در جبل الطارق هم در ماه سپتامبر یک ETF شبیه بیت‌کوین به نام صندوق بیت‌کوین را تصویب و راه‌اندازی کرد که در بورس تورنتو هم ثبت شده است.

شرکت سرمایه گذاری بزرگ آمریکایی Grayscale هم صندوق سرمایه گذاری Grayscale را دارد که یک محصول قابل معامله به صورت عمومی است. صندوق سرمایه گذاری Grayscale منبعی از سرمایه گذاری‌های عظیم مشتریان Grayscale است.

این صندوق یک ETF بیت‌کوین واقعی نیست چون در اصل مربوط به سهام صندوق Grayscale است. معمولاً این صندوق حجم معاملات زیادی دارد اما ETF بیت‌کوین متناظر با قیمت خود بیت‌کوین است. با این حال تأثیر این دو ابزار تقریباً یکسان است. یعنی در Grayscale می‌توانید سهامی خریداری کنید که متناظر با خرید بیت‌کوین توسط سرمایه گذاران و معامله آن در بورس است.

آینده ETF بیت‌کوین

هر چند عده بسیاری بیت‌کوین را یک سرمایه گذاری پر خطر تلقی می‌کنند اما شرایط در حال تغییر است. بیت‌کوین نسبت به شروع پیدایش آن در حدود 1 دهه بیش موفق به جلب پذیرش و حمایت بیشتری از سوی کارآفرینان، سرمایه گذاران، سیاستمنداران و قانونگذاران معتبر شده است. در سال 2019، در جلسه استماع کنگره آمریکا در رابطه با پروژه لیبرای فیسبوک، سیاستمداران زیادی نسبت به بیت‌کوین و فناوری‌های بلاک‌چین دیدگاه مثبتی داشتند.

یک باور کلی در جامعه کریپتو وجود دارد مبنی بر اینکه بالاخره یک ETF بیت‌کوین کامل راه‌اندازی می‌شود. Jay Clayton مدیر SEC دیدگاه مثبتی نسبت به ETF بیت‌کوین یا حداقل نسخه توکنیزه از یک ETF فعلی دارد. با این حال تا زمانی که نگرانی‌های موجود درباره دستکاری قیمت بیت‌کوین رفع نشود، راه‌اندازی ETF بیت‌کوین در آمریکا اتفاق نخواهد افتاد.

ETF بیت‌کوین که در بورس اوراق بهادار برمودا ثبت شده، می‌تواند نقش یک طرح آزمایشی برای ثبت ETF مشابه در آمریکا را داشته باشد. چه این اقدام موفقیت آمیز باشد و چه خیر، احتمال استفاده از آن به عنوان یک نمونه برای ثبت درخواست‌های آتی در SEC وجود دارد. اگر SEC یک ETF بیت‌کوین را تایید کند، به احتمال زیاد موارد مختلف دیگری پس از آن ثبت خواهند شد. پس از بار شدن درها احتمالاً توجه سایر قلمروهای قضایی و کشورهای دیگر هم به این موضوع جلب می‌شود.