علاقه و توجه گسترده ایجاد شده نسبت به توکن‌های تعویض ناپذیر باعث رونق گرفتن استفاده از آنها در حوزه آثار هنری دیجیتال و آیتم‌های قابل استفاده برای کلکسیون سازی شده است که دو مورد از مهم ترین کاربردها در اکوسیستم اقتصاد غیرمتمرکز محسوب می‌شوند اما تنها کاربردهای آن نیستند. کمیاب بودن و منحصربفرد بودن باعث شده توکن‌های تعویض ناپذیر ابزار بسیار مناسبی برای تطبیق دادن با دارایی‌های دنیای واقعی باشند. با رشد و تکامل این توکن‌ها، می‌توان انتظار داشت که به زودی کاربردهای آنها بیشتر شود.

مقدمه

پیش از شروع به کار توکن‌های تعویض ناپذیر، ایجاد ویژگی کمیابی دیجیتال برای دارایی‌های مختلف کار بسیار سختی بود. هر چند در حال حاضر راهکارهایی مثل حفاظت از حق کپی رایت را داریم اما کپی کردن یا سرقت آثار هنری دیجیتال همچنان بسیار راحت است.

توسعه توکن‌های تعویض ناپذیر باعث ایجاد قابلیت کلکسیون سازی از آیتم‌های دیجیتال و آثار هنری کریپتو شده است اما این قابلیت‌ها به همین جا ختم نمی‌شود. از املاک و مستغلات گرفته تا تدارکات، می‌توانید از توکن‌های تعویض ناپذیر برای اثبات اعتبار انواع اجناس منحصربفرد و قابل جمع آوری استفاده کرد.

گرچه هنوز اکوسیستم توکن‌های تعویض ناپذیر جوان است اما پروژه‌های جذاب زیادی در این حوزه وجود دارد که بعضی از آنها موفق به ایجاد محصولات ارزشمند زیادی هم برای تولیدکنندگان و هم مصرف کنندگان شده اند.

توکن‌های تعویض ناپذیر هنری

توکن‌های تعویض ناپذیر با ایجاد ویژگی کمیابی برای آثار هنری دیجیتال به حل خیلی از مشکلات قدیمی کمک کرده اند. وقتی امکان کپی کردن آثار هنری دیجیتال وجود دارد، چطور می‌توان برای این آثار هنری ویژگی کمیابی را ایجاد کرد؟ گرچه در دنیای واقعی هم جعل و تقلب در زمینه آثار هنری وجود دارد اما معمولاً امکان بررسی اعتبار و درستی آنها را داریم.

بخش عمده‌ای از ارزش آثار هنری حوزه کریپتو به دلیل وجود قابلیت بررسی اعتبار و مالکیت آنهاست. گرچه همه می‌توانند به CryptoPunk در بلاک‌چین اتریوم نگاه کرده و عکس‌ها را دانلود یا ذخیره کنند اما نمی‌توانیم اثبات کنیم که چه شخصی نسخه اصلی را در اختیار دارد.

مثلاً یک هنرمند دیجیتال ناشناس به اسم Pak یک سری توکن تعویض ناپذیر ایجاد کرده که همه آنها به غیر از نامشان با هم برابر هستند. به این ترتیب این هنرمند با انتخاب نام‌هایی مثل The Cheap (ارزان)، The Expensive (گران) و The Unsold (فروخته نشده) به هر قطعه بر اساس ویژگی‌های آن یک نام مجزا اختصاص داده است. چنین کلکسیونی باعث می‌شود که درباره آنچه باعث ارزشمند شدن آثار هنری می‌شود، تجدید نظر کنیم.

در رابطه با توکن‌های تعویض ناپذیر، ارزش این محصولات صرفاً به اثر هنری پیوست شده به آنها مربوط نیست. گاهی اوقات کاربرد مهم تر این توکن‌ها، اثبات مالکیت آن دارایی خاص است. همین ویژگی باعث شده که یکی از مهم ترین کاربردهای توکن‌های تعویض ناپذیر مربوط به آثار هنری کریپتو باشد.

توکن‌های تعویض ناپذیر قابل استفاده برای کلکسیون سازی

حجم تقاضا برای آیتم‌های قابل کلکسیون سازی دیجیتال بسیار زیاد است. راه اندازی پروژه ان‌بی‌ای تاپ شات باعث افزایش محبوبیت و کاربرد این توکن‌ها شد.

این توکن‌ها در کنار توکن‌های طراحی شده برای آثار هنری دیجیتال بخش مهمی از بازار توکن‌های تعویض ناپذیر را به خصوص اختصاص می‌دهند. گاهی اوقات این توکن‌های تعویض ناپذیر همزمان می‌توانند برای کلکسیون سازی استفاده شده و یک اثر هنری باشند. این دو کاربرد در حال حاضر جزء مهم ترین کاربردها محسوب می‌شوند.

اولین توئیت جک دورسی یک مثال خیلی خوب از آیتم‌های دیجیتال مورد استفاده توسط توکن‌های تعویض ناپذیر است. بعضی از محصولات مثل CryptoPunk هم برای کلکسیون سازی قابل استفاده هستند و هم ظاهری هنری دارند اما توئیت دورسی صرفاً برای کاربرد اول قابل استفاده است.

دورسی این توکن تعویض ناپذیر را با استفاده از پلتفرم Valuables که کار آن توکنیزه کردن توئیت است انجام داد. می‌توان برای هر توئیت پیشنهاد قیمت داد. سایر کاربران هم می‌توانند این کار را انجام دهند و در نهایت این توئیت به کاربری با بهترین پیشنهاد تعلق می‌گیرد. نویسنده توئیت تصمیم می‌گیرد که کدام پیشنهاد را قبول و کدام را رد کند. پس از قبول شدن، توئیت روی بلاک‌چین ثبت می‌شود و یک توکن تعویض ناپذیر برای آن ایجاد می‌شود.

توکن تعویض ناپذیر مربوط به هر توئیت توسط حساب توئیتر نویسنده آن امضاء می‌شود و این یعنی فقط نویسنده اصلی توئیت قابلیت تبدیل آن به توکن تعویض ناپذیر را دارد. این فرایند منجر به شکل گیری یک آیتم دیجیتال کمیاب می‌شود که می‌توان آن را نگه داشت یا معامله کرد. شاید درک مفهوم فروش توئیت کمی سخت باشد اما مثال خیلی خوبی از نحوه ایجاد اعتبار توسط توکن‌های تعویض ناپذیر است. در واقع این توکن‌ها مثل نسخه دیجیتال دست خطی هستند که شخص آن را امضاء می‌کند.

توکن‌های تعویض ناپذیر در حوزه اقتصاد

لازم به ذکر است که ارزش همه توکن‌های تعویض ناپذیر مربوط به ارزش یک عکس، آهنگ یا آیتم مورد استفاده برای کلکسیون سازی نیست. در اقتصاد غیرمتمرکز، توکن‌های تعویض ناپذیر مزایای اقتصادی خاص و منحصربفردی دارند. اکثر این توکن‌ها به نوعی به یک اثر هنری مربوط هستند اما ارزش اصلی ناشی از کاربرد و مفید بودن آنهاست.

مثلاً JustLiquidity یک مدل گرو گذاری (استیکینگ) بر اساس توکن‌های تعویض ناپذیر طراحی کرده است. در این سیستم کاربر یک جفت توکن را در یک استخر برای مدتی مشخص گروگذاری کرده و یک توکن تعویض ناپذیر برای دسترسی به استخر بعدی دریافت می‌کند. این توکن شبیه به یک بلیط ورود عمل می‌کند و پس از شرکت کاربر در استخر جدید، نابود می‌شود. این مدل برای توکن‌های تعویض ناپذیر بر اساس دسترسی که فراهم می‌کنند یک بازار جدید ایجاد می‌کند.

مثال بعدی سیستم ترکیب‌های غذایی BakerySwap است که برای مالکان این محصولات، امکان گروگذاری در سطوح مختلف را فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند درباره قیمت این محصولات شرط بندی کنند، آنها را در بازار ثانویه بفروشند یا از آنها برای استیکینگ استفاده کنند. این ترکیب توکن‌های تعویض ناپذیر با بازی گونه سازی و اقتصاد غیرمتمرکز یکی دیگر از کاربردهای جذاب این توکن‌ها را ایجاد می‌کند.

توکن‌های تعویض ناپذیر در حوزه گیمینگ

در حوزه گیمینگ هم تقاضای زیادی برای شکل گیری آیتم‌های منحصربفرد قابل معامله و قابل خرید وجود دارد. کمیاب بودن این آیتم‌ها تأثیر مستقیمی بر قیمت آنها دارد و گیمرها با ایده کلی آیتم‌های دیجیتال ارزشمند آشنا هستند. خریدهای درون بازی و تراکنش‌های کوچک منجر به ایجاد صنعتی با ارزش چند میلیارد دلاری شده اند که می‌تواند از فناوری بلاک‌چین و توکن‌های تعویض ناپذیر بهره مند شود.

همچنین این حوزه از نظر قابلیت‌های توکن‌های تعویض ناپذیر برای آن، کاربردهای جذابی دارد. توکن‌های طراحی شده برای بازی‌های ویدیویی هنر، قابلیت کلکسیون سازی و کاربردپذیری را با هم ترکیب می‌کنند اما در مورد بازی‌هایی با بودجه سنگین، راه زیادی تا پیاده سازی توکن‌های تعویض ناپذیر وجود دارد.

همزمان، پروژه‌های دیگر هم فعالانه از بلاک چین در بازی‌های خودشان استفاده می‌کنند. Axie Infinity و Battle Pets هر دو جزء بازی‌هایی به سبک پوکمون هستند که یکسری آیتم و حیوان قابل معامله در آنها وجود دارد. می‌توانید این توکن‌ها را در بازارهای خارج از بازی هم خرید و فروش کنید.

شاید کاربرد توکن‌های تعویض ناپذیر در حوزه گیمینگ بیشتر ظاهری و تزئینی به نظر برسد اما کاربردهای خاصی هم دارد. هر حیوان در بازی Axie یک مجموعه قابلیت خاص برای نبرد دارد. این قابلیت‌ها بر قیمت آن حیوان هم تأثیر دارند. یک گربه در بازی کریپتوکیتیز می‌تواند به خاطر قابلیت‌های خاصی که دارد ارزش بسیار زیادی کسب کند. تعیین ارزش هر حیوان بستگی به ترکیب عواملی مثل کمیاب بودن ویژگی‌های ظاهری، قابلیت‌ها و مفید بودن آن دارد. در مثال زیر چند مورد از این جنبه‌های محبوب در یک گربه مشاهده می‌شود.

توکن‌های تعویض ناپذیر در حوزه موزیک

مثل ویدیو یا فایل تصویری، می‌توان یک فایل صوتی را هم به یک توکن تعویض ناپذیر پیوست کرد تا یک آیتم قابل استفاده برای کلکسیون سازی ایجاد شود. مثلاً اولین نسخه از یک موزیک را در نظر بگیرید. تعریف یک توکن تعویض ناپذیر برای یک موزیک هم مثل روش قبلی است اما کاربردهای دیگری هم دارد.

یکی از چالش‌های موزیسین‌ها، دستیابی به سهم عادلانه‌ای از درآمد حاصل از فروش محصولاتشان است اما حداقل دو راه برای رسیدن به نتیجه مطلوب در این زمینه وجود دارد: پلتفرم‌های استریمینگ مبتنی بر بلاک‌چین و طرح‌های پیگیری پرداخت بر اساس بلاک‌چین. برای پروژه‌های کوچک حوزه بلاک‌چین رقابت با سرویس‌های استریمینگی مثل یوتیوب یا آمازون موزیک کار بسیار سختی است. حتی وقتی شرکت عظیمی مثل اسپاتیفای در سال 2017 راهکار مبتنی بر بلاک‌چین MediaChain را خریداری کرد، این حرکت برای هنرمندان هیچ مزیت واقعی نداشت.

همزمان، پروژه‌های کوچک هم در نهایت مجبور به کار با هنرمندان مستقل شدند. Rocki در بایننس اسمارت چین پلتفرمی برای هنرمندان مستقل ایجاد کرده تا حق امتیاز محصولاتشان را فروخته و آنها را به صورت استریم پخش کنند. اولین طرح فروش توکن‌های تعویض ناپذیر این پروژه منجر به جمع آوری 40 اتر برای 50 درصد این حق امتیازها شد.

موفق شدن این طرح ابتکاری بستگی به پذیرش و استقبال از آن توسط سرویس‌های استریمینگ دارد. ترکیب موزیک با توکن‌های تعویض ناپذیر یک کاربرد خیلی خوب برای آنها ایجاد می‌کند اما بدون حمایت نام‌های بزرگ این حوزه بعید است که به موفقیت قابل توجهی دست پیدا کند.

توکن‌های تعویض ناپذیر برای اشیای فیزیکی

می توان با استفاده از توکن‌های تعویض ناپذیر و ارتباط دادن آنها به اشیای واقعی، مالکیت این اشیاء را ثبات کرد. مثلاً در حوزه املاک معمولاً با سند ملک سروکار داریم. ایجاد دارایی‌های دیجیتال توکنیزه شده از روی این اسناد منجر به انتقال آیتم‌هایی با نقد شوندگی بسیار بالا (مثل ملک یا خانه) به بلاک‌چین می‌شود. در رابطه با این کاربرد تا امروز حمایت چندانی از سمت قانونگذاران مشاهده نشده است و هنوز راه زیادی در پیش است. با این حال پیشرفت‌های خوبی در این زمینه ایجاد شده است.

در آوریل 2021 Shane Dulgeroff یک توکن تعویض ناپذیر برای ملکی در کالیفرنیا ایجاد کرد. هر شخصی که در مزایده این ملک پیروز می‌شد، این توکن و مالکیت آن منزل را از آن خود می‌کرد اما هنوز وضعیت قانونی فروش به این روش و حقوق خریدار یا فروشنده آن به شکل دقیق مشخص نیست.

در رابطه با آیتم‌های کوچکتری مثل جواهرات، توکن‌های تعویض ناپذیر می‌توانند به اثبات مالکیت آنها در هنگام فروش کمک کنند. برای مثال، معمولاً جواهرات واقعی و اخلاقی با یک گواهینامه اعتبار فروخته می‌شوند. این گواهینامه نشان می‌دهد که شما حق مالکیت آنها را دارید. بدون داشتن این گواهینامه نمی‌توانید اثبات کنید که مالک واقعی آن جواهر هستید.

پیاده سازی این سیستم با توکن‌های تعویض ناپذیر هم قابل انجام است. با تعریف کردن یک توکن تعویض ناپذیر برای یک آیتم، مالکیت آن توکن به اندازه مالکیت خود شی اهمیت خواهد داشت. حتی می‌توان با استفاده از یک والت فیزیکی سرد (غیر آنلاین) این توکن را در شی مورد نظر تعبیه کرد. با رشد و توسعه اینترنت اشیاء شاهد استفاده هر چه بیشتر از توکن‌ها در اموال واقعی خواهیم بود.

توکن‌های تعویض ناپذیر در حوزه لجستیک

فناوری بلاک‌چین می‌تواند در صنعت لجستیک هم مفید باشد به خصوص به دلیل شفافیت و تغییرناپذیری آن. این ویژگی‌ها کمک می‌کنند تا داده‌های زنجیره تأمین درست و معتبر باقی بمانند. در رابطه با غذا، کالاها و سایر اقلام فاسدشدنی دانستن اینکه این اقلام کجا بوده و چه مدت حفظ شده اند مهم است.

توکن تعویض ناپذیر می‌تواند نشان دهنده آیتم‌های منحصربفرد هم باشد. می‌توانیم از توکن تعویض ناپذیر برای رهگیری محصولی استفاده کنیم که شامل اطلاعاتی درباره منشأ، مسیر حرکت و موقعیت انبار خودش باشد. برای مثال:

• یک کفش بسیار لوکس و گران قیمت در یک کارخانه در ایتالیا تولید شده است. یک توکن تعویض ناپذیر برای این محصول طراحی شده که کد آن روی بسته کفش درج می‌شود.
• اطلاعات زمانی درباره محل و زمان تولید کفش نیز در این توکن وجود دارد.
• همزمان با حرکت محصول در زنجیره تأمین، این توکن اسکن شده و داده‌های جدید به آن اضافه می‌شود از جمله محل انبار، زمان ورود و زمان خروج از انبار.
• وقتی کفش‌ها به مقصد نهایی می‌رسند، مالک فروشگاه می‌تواند این کد را اسکن کرده و برچسب "دریافت شده" به محصول اضافه کند. تاریخچه کامل مسیر طی شده توسط کفش ثبت شده و قابل مشاهده است.

روش‌های فرضی زیادی برای پیاده سازی توکن‌های تعویض ناپذیر در زنجیره تأمین وجود دارد اما در همه این روش‌ها باید در همه مراحل زنجیره تأمین از یک زیرساخت مشابه استفاده شود. با توجه به دخالت انواع افراد و شرکت‌ها در این مسیر ممکن است پیاده سازی چنین سیستمی در دنیای واقعی سخت باشد.

در حال حاضر، سیستم TradeLens شرکت MAERSK و Foot Trust شرکت IBM دو مورد از راهکارهای مهم این حوزه محسوب می‌شوند. هر دوی این سیستم‌ها از بلاک‌چین Hyperledger Fabric شرکت IBM استفاده می‌کنند که از توکن‌های تعویض ناپذیر پشتیبانی می‌کند اما مشخص نیست که این توکن‌ها در عملیات این سیستم‌ها چه نقشی دارند.

صحبت‌های پایانی

با توجه به افزایش محبوبیت توکن‌های تعویض ناپذیر، احتمال زیادی هست که در آینده شاهد افزایش کاربردها و شکل گیری ایده‌های جدید در این حوزه باشیم. در حال حاضر خیلی از کاربردهای این حوزه در حد ایده یا پروژه‌های کوچک هستند و بعضی از آنها به مرحله عملی شدن یا محبوبیت نمی‌رسند اما بدون شک این پدیده جدید می‌تواند به حل مشکلات مختلفی کمک کند و شاهد ماندگاری آن خواهیم بود.