خلاصه

رکود تورمی زمانی رخ می‌دهد که یک اقتصاد همزمان نرخ بیکاری بالا و رکود یا رشد منفی را با افزایش قیمت (تورم) تجربه می‌کند. استراتژی‌هایی برای مقابله با رکود و تورم به صورت مجزا وجود دارد اما از آنجایی که این دو پدیده تأثیراتی متضاد هم دارند، کنترل کردن همزمان هر دوی آنها با هم کار سختی است.

مقدمه

از یک طرف می‌توان رکود اقتصادی یا رشد منفی اقتصاد را با افزایش چاپ پول مهار کرد که در این شرایط قرض گرفتن پول برای شرکت‌ها کم هزینه تر (نرخ بهره کمتر) خواهد شد. قرار داشتن پول بیشتر در دسترس مردم منجر به توسعه و افزایش نرخ اشتغال می‌شود که می‌تواند از رکود جلوگیری کرده یا با آن مقابله کند.

در مقابل، اقتصاددانان و سیاستمداران اغلب سعی می‌کنند که با کاهش عرضه پول، تورم را کنترل کنند که این کار باعث کند شدن اقتصاد می‌شود. می‌توان این کار را با افزایش نرخ بهره انجام داد که باعث می‌شود قرض گرفتن پول هزینه بیشتری داشته باشد. به این ترتیب، مشاغل و مصرف کنندگان کمتر قرض گرفته و خرج می‌کنند و همین کاهش تقاضا باعث توقف روند صعودی قیمت‌ها می‌شود.

اما زمانی که اقتصادی درگیر رکود تورمی است، هر دو حالت را به بدترین شکل تجربه می‌کند یعنی رکود همزمان با تورم شدید. در ادامه مطلب به شما خواهیم گفت که رکود تورمی چیست، چه دلایلی دارد و چه راهکارهایی برای آن وجود دارد.

رکود تورمی چیست؟

رکود تورمی یکی از مفاهیم اقتصاد کلان است که اولین بار Iain Macleod سیاستمدار بریتانیایی و وزیر دارایی این کشور به آن اشاره کرد. این نام ترکیب رکود و تورم است و اقتصادی را توصیف می‌کند که درگیر رشد اقتصادی محدود یا منفی همزمان با نرخ بیکاری زیاد و افزایش قیمت‌ها (تورم) است.

معمولاً تدابیر اقتصادی رایج که برای مقابله با هر یک از این شرایط استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث تشدید دیگری شود و همین مسئله باعث شده که کنترل یا مقابله با این شرایط برای بانک‌های مرکزی یا دولت‌ها بسیار سخت باشد. معمولاً سطح بالای اشتغال و رشد مثبت اقتصادی با تورم نسبت مثبت دارند اما در رکود تورمی شرایط اینطور نیست.

رشد اقتصادی معمولاً بر اساس تولید ناخالص داخلی (GDP) ارزیابی می‌شود که ارتباط مستقیمی با نرخ اشتغال دارد. وقتی GDP عملکرد خوبی نداشته باشد و تورم رو به افزایش باشد، رکود تورمی شدید می‌تواند منجر به ایجاد یک بحران اقتصادی عظیم تر شود.

رکود تورمی و تورم

همانطور که قبلاً اشاره شد، رکود تورمی ترکیبی از تورم و رکود اقتصادی یا نرخ رشد منفی است. گرچه می‌توان تورم را به روش‌های مختلف تعریف کرد اما معمولاً تورم به افزایش قیمت کالاها و خدمات گفته می‌شود. می‌توان تورم را کاهش قدرت خرید یک ارز هم تعریف کرد.

چرا رکود تورمی ایجاد می‌شود؟

به طور کلی، رکود تورمی وقتی ایجاد می‌شود که قدرت خرید یک ارز کم شده و همزمان اقتصاد کند شده و عرضه کالاها و خدمات کاهش پیدا می‌کند. علت دقیق رکود تورمی بسته به تاریخچه و دیدگاه‌های اقتصادی مختلف متفاوت است. نظریه‌ها و دیدگاه‌های مختلفی هستند که هر کدام رکود تورمی را به روشی متفاوت توضیح داده اند که در ادامه به بررسی بعضی از آنها می‌پردازیم.

تناقض سیاست پولی و مالی

بانک‌های مرکزی مثل فدرال رزرو، عرضه پول را برای کنترل اقتصاد مدیریت می‌کنند. به این کنترل‌ها سیاست پولی گفته می‌شود. دولت‌ها هم با سیاست‌های مالیاتی و هزینه‌ای خودشان تأثیر مستقیمی بر اقتصاد دارند که به آن سیاست مالی گفته می‌شود. اما تناقض سیاست پولی و مالی می‌تواند منجر به تورم و کاهش رشد اقتصادی شود. هر ترکیبی از سیاست‌ها که مخارج مصرف کننده را کاهش داده و همزمان عرضه پول را افزایش دهد می‌تواند به رکود تورمی منجر شود.

مثلاً ممکن است دولتی مالیات را افزایش دهد که این مالیات از درآمد مردم پرداخت می‌شود در نتیجه پول کمتری برای خرج کردن خواهند داشت. بانک مرکزی هم همزمان درگیر سیاست تسهیل کمی (چاپ پول) یا کاهش نرخ بهره می‌شود. سیاست دولت تأثیری منفی بر رشد اقتصاد داشته و همزمان بانک مرکزی عرضه پول را افزایش می‌دهد که معمولاً این شرایط منجر به تورم می‌شود.

شکل گیری ارزهای فیات

قبلاً بیشتر اقتصادهای بزرگ جهان ارز خودشان را به مقداری طلا گره می‌زنند. به این مکانیزم، استاندارد طلا گفته می‌شود اما پس از جنگ جهانی دوم بیشتر کشورها این استاندارد را کنار گذاشتند. حذف استاندارد طلا و جایگزین شدن آن با ارز فیات، محدودیت چاپ پول را از بین برد. گرچه ممکن است این کار به بانک‌های مرکزی برای کنترل اقتصاد کمک کند اما از طرفی خطر تورم و افزایش قیمت‌ها را به همراه دارد.

افزایش هزینه‌های تأمین

افزایش شدید هزینه‌های تولید خدمات و کالاها هم می‌تواند منجر به رکود تورمی شود. به ویژه این رابطه برای انرژی صدق می‌کند و به آن شوک تأمین هم گفته می‌شود. مصرف کنندگان هم در این شرایط با افزایش قیمت حامل‌های انرژی روبرو می‌شوند که معمولاً علت آن افزایش بهای نفت است.

اگر هزینه تولید کالا افزایش یافته و قیمت‌ها بالا بروند و مصرف کنندگان به دلیل افزایش هزینه‌های گرما، حمل و نقل و سایر هزینه‌های مربوط به انرژی پول کمتری برای خرج کردن داشته باشند، احتمال وقوع رکود تورمی افزایش پیدا می‌کند.

چگونه می‌توان با رکود تورمی مبارزه کرد؟

مبارزه با رکود تورمی از طریق سیاست‌های پولی و مالی انجام می‌شود اما نوع دقیق سیاست‌هایی که به کار می‌رود بستگی به مکتب فکری اقتصادی دارد.

پول گرایان

پول گرایان (یا مانیتاریست‌ها که معتقدند کنترل عرضه پول مهم تر است)، باور دارند که کنترل کردن نرخ تورم در اولویت قرار دارد.

در این حالت، یک پول گرا ابتدا عرضه پول را کاهش می‌دهد که باعث کاهش مخارج (خرج کردن) کلی می‌شود. در نتیجه تقاضا کم شده، قیمت کالاها و خدمات هم کاهش پیدا می‌کند. اما ایراد این روش این است که به رشد اقتصادی کمک نمی‌کند. می‌توان بعداً از طریق ترکیب سیاست پولی تسهیلی و سیاست مالی به این مشکل رسیدگی کرد.

اقتصاددانان جانب عرضه

مکتب فکری بعدی به این صورت است که با کاهش هزینه‌ها و ارتقای بهره وری، عرضه در اقتصاد افزایش پیدا کند. کنترل قیمت انرژی (در صورت امکان)، کارایی سرمایه گذاری و اختصاص یارانه به تولید می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش عرضه در اقتصاد کمک کند. به این ترتیب قیمت‌ها برای مصرف کنندگان کمتر شده، خروجی اقتصادی تحریک شده و بیکاری کاهش پیدا می‌کند.

راه حل بازار آزاد

بعضی از اقتصاددانان معتقدند که بهترین درمان برای رکود تورمی، سپردن آن به بازار آزاد است. مکانیزم عرضه و تقاضا در نهایت مشکل افزایش قیمت‌ها را حل می‌کند چون مصرف کنندگان نمی‌توانند هزینه‌ها را پرداخت کنند. این واقعیت منجر به کاهش تقاضا و در نتیجه کمتر شدن تورم می‌شود.

همچنین بازار آزاد نیروی کار را به صورت کارآمد تخصیص داده و بیکاری را کاهش می‌دهد. اما ممکن است موفق شدن این طرح سال‌ها یا حتی دهه‌ها زمان ببرد که باعث می‌شود جمعیت کشور در وضعیت اقتصادی نامطلوبی به سر ببرند. همانطور که زمانی Keynes گفته بود: "در بلند مدت همه ما مرده ایم!"

رکود تورمی چه تأثیری بر بازار کریپتو دارد؟

ارزیابی دقیق تأثیرات رکود تورمی بر بازار کریپتو کار سختی است اما می‌توان با فرض یکسان ماندن وضعیت بازار، فرضیاتی را در نظر گرفت.

رشد حداقلی یا منفی

رشد کم یا منفی اقتصاد منجر به رکود درآمد یا حتی کاهش آن می‌شود. در چنین مواقعی مصرف کنندگان پول کمتری برای خرج کردن دارند. ممکن است این شرایط منجر به کاهش خرید ارزهای دیجیتال و فروش بیشتر آنها شود چون سرمایه گذاران شخصی، برای مخارج روزانه نیاز به پول دارند. رشد اقتصادی منفی یا کند هم باعث می‌شود که سرمایه گذاران بزرگ کمتر تمایل به خرید دارایی‌های پرخطر مثل سهام و ارزهای دیجیتال داشته باشند.

تدابیر دولتی در برابر رکود تورمی

معمولاً دولت‌ها سعی می‌کنند اول تورم را کنترل کنند و بعد به مسئله رشد و بیکاری بپردازند. می‌توان با کاهش عرضه پول و یا افزایش نرخ بهره، تورم را کنترل کرد.

در چنین شرایطی نقدینگی کمتر می‌شود چون مردم پولشان را در بانک نگه می‌دارند و قرض گرفتن، هزینه بیشتری خواهد داشت. با افزایش نرخ بهره، سرمایه گذاری‌هایی با ریسک و بازده بالا جذابیتشان را از دست می‌دهند بنابراین ممکن است هنگام افزایش نرخ بهره و کاهش عرضه پول، تقاضا و قیمت‌ها کاهش پیدا کنند.

زمانی که دولتی تورم را تحت کنترل می‌گیرد، احتمالاً به دنبال تحریک اقتصاد برای رشد بیشتر است. معمولاً این کار از طریق تسهیل کمی و کاهش نرخ بهره انجام می‌شود. در چنین شرایطی، تأثیراتی که بر بازار کریپتو ایجاد می‌شود احتمالاً مثبت است چون عرضه پول افزایش پیدا می‌کند.

افزایش تورم

خیلی از سرمایه گذاران معتقدند که بیت‌کوین می‌تواند پوشش خوبی در برابر خطر افزایش تورم باشد. با افزایش تورم، ارز فیات ارزش خودش را از دست می‌دهد. به همین دلیل خیلی‌ها برای حفظ قدرت خرید و حتی سودآوری بیشتر به بیت‌کوین روی می‌آورند. به این دلیل که سرمایه گذاران، بیت‌کوین را به خاطر عرضه محدودش یک ابزار خیلی خوب برای ذخیره ارزش می‌دانند.

این استراتژی معمولاً برای سرمایه گذارانی که بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال دیگر را به مرور زمان جمع آوری کرده اند خوب کار می‌کند. به خصوص حین یا پس از تورم و رشد اقتصادی. اما در بازه‌های زمانی کوتاه تر بخصوص در دوره‌های رکود تورمی نمی‌توان ارزهای دیجیتال را پوشش خوبی در مقابل تورم دانست. همچنین لازم به ذکر است که ممکن است عوامل دیگری هم بر این مسئله تأثیرگذار باشند مثل افزایش ارتباط بین بازارهای سهام و کریپتو.

نتیجه گیری

رکود تورمی از نظر سیاستمداران و اقتصاددانان شرایط خاصی است چون معمولاً تورم و رشد منفی با هم رخ نمی‌دهند. ابزارهای مبارزه با رکود معمولاً منجر به تورم بالا می‌شوند و استراتژی‌های مقابله با تورم هم می‌توانند باعث کند شدن یا منفی شدن رشد اقتصاد شوند. بنابراین در هنگام رخ دادن رکود تورمی، بهتر است وضعیت اقتصاد کلان و عوامل مختلف آن مثل عرضه پول، نرخ بهره، عرضه و تقاضا و نرخ اشتغال هم در نظر گرفته شود.