معرفی بلواسکای (Bluesky)، شبکه جدید جایگزین توئیتر با فناوری نوید بخش

بلواسکای به ظاهر شبیه به توئیتر به نظر می‌رسد اما معماری زیربنای آن - و قابلیت‌های این شبکه - پتانسیل ایجاد تحولی انقلابی را دارد.

خلاصه

• بلواسکای در سال 2019 به صورت یک پروژه جانبی از تویئتر شکل گرفت به این امید که تبدیل به یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز شود.
• پس از مستقل شدن بلواسکای از توئیتر در سال 2022، نسخه بتای اپلیکیشن بلواسکای در فوریه 2023 عرضه شد.
• گرچه بلواسکای از نظر ظاهری شباهت زیادی به توئیتر دارد اما اپلیکیشن بلواسکای از نظر فنی تفاوت زیادی با توئیتر دارد و بر اساس پروتکل غیرمتمرکز AT ساخته شده است.
• بلواسکای قصد دارد با تمرکز بر ایجاد پلتفرمی قابل اطمینان، مقیاس پذیر و قابل حمل جایگاه شبکه‌های اجتماعی را به عنوان یک میدان عمومی قابل اطمینان احیاء کند.
• از جمله ویژگی‌های کلیدی بلواسکای می‌توان به شفافیت روش‌های تعدیل محتوا و الگوریتم‌های این پلتفرم اشاره کرد همچنین قابلیت تغییر الگوریتم‌های مورد استفاده در فید پروفایل شخصی خودتان.

معمولاً از بلواسکای با عنوان جایگزین غیرمتمرکز توئیتر یاد شده و رقیب این شبکه اجتماعی عظیم در نظر گرفته می‌شود. اما بلواسکای هم به میزان زیادی جزء محصولات توئیتر محسوب می‌شود. در دسامبر 2019 توئیتر اعلام کرد که در حال تأمین بودجه برای یک تیم مستقل است تا روی یک استاندارد باز و غیرمتمرکز برای شبکه‌های اجتماعی کار کند. جک دورسی، بنیانگذار توئیتر اعلام کرد که توئیتر مایل است نقش مشتری (کاربر) استانداردی را بازی کند که بلواسکای روی آن کار می‌کرد.

در ابتدا دانلود بلواسکای فقط از طریق دعوت ممکن بود و تا اواخر فوریه 2023 تقریباً 2 هزار کاربر به این سیستم پیوستند. انتظار می‌رود که با طی شدن دوره تست بتا توسط تیم پروژه، عده بیشتری به این اپلیکیشن ملحق شوند. هدف بلند مدت این است که بلواسکای تبدیل به یک اپلیکیشن عمومی شود که همه امکان دانلود آن را داشته باشند.

تجربیات کاربری بلواسکای

گرچه بلواسکای هنوز در مرحله بتا قرار دارد (مرحله بتا، فاز تست نرم‌افزارها، بازی‌ها و اپلیکیشن‌ها پیش از انتشار کامل آنها است) اما به نظر می‌رسد که اپلیکیشن بلواسکای به میزان زیادی بر اساس خود توئیتر طراحی شده است. این اپلیکیشن در اصل رقیبی برای توئیتر و سایر جایگزین‌های توئیتر محسوب می‌شود اما واکنش اولیه عده‌ای این بود که بلواسکای با امکاناتی مثل کامنت، لایک و پست مجدد (مثل ری‌توئیت در توئیتر) شباهت زیادی به توئیتر دارد. شیوه نمایش پست‌ها، پاسخ‌ها و خود فید هم شباهت زیادی به توئیتر دارد. گرچه بین بلواسکای و توئیتر تفاوت‌هایی وجود دارد اما این تفاوت‌ها عمدتاً جزئی هستند (مثل محدودیت انتشار پست با طول 265 کاراکتر به جای 280 کاراکتر).

تجربیات کاربری اپلیکیشن بلواسکای برای اشخاصی که قبلاً از توئیتر استفاده کرده بودند کاملاً آشناست اما دیگران معتقدند که برای درک توانایی بلواسکای در زمینه ایجاد تحول در شبکه‌های اجتماعی، باید دیدی فراتر از تجربیات کاربری سطحی این اپلیکیشن داشته باشید. بلواسکای در حال حاضر نسخه بتای یک اثبات مفهوم است که تا به امروز از نظر ارایه قابلیت‌هایی خاص از یک شبکه اجتماعی متمرکز مثل توئیتر موفق شده اما مهم‌ترین ویژگی آن، فناوری پشت صحنه این شبکه و قابلیت‌هایی است که فراهم می‌کند.

تکنولوژی شبکه خلاقانه بلواسکای: پروتکل AT

همانطور که اشاره شد، تجربیات کاربری و امکانات بلواسکای شباهت زیادی به توئیتر دارد اما هدف اصلی بلواسکای طراحی ظاهر زیبا، امکانات یا تجربیات کاربری نیست - حتی هدف اصلی این پلتفرم تبدیل شدن به رقیب غیرمتمرکز توئیتر هم نیست. هدف اصلی در طراحی این پلتفرم، ایجاد پروتکلی برای یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز بوده که همه امکان استفاده از آن را داشته باشند. این پروتکل که به آن نقل و انتقال تصدیق شده ([1]AT) گفته می‌شود، زیربنای بلواسکای را تشکیل می‌دهد.

بلواسکای اولین نسخه مهم ساخته شده بر اساس پروتکل AT است اما هر کاربر، توسعه دهنده یا شرکتی می‌تواند از این تکنولوژی استفاده کند (تقریباً همانطور که همه می‌توانند بر اساس یک بلاک‌چین عمومی مثل اتریوم، محصولات جدیدی طراحی کنند). این یعنی دیگران می‌توانند با استفاده از پروتکل AT شبکه‌های اجتماعی خاص خودشان را بسازند. حتی همانطور که جک دورسی اظهار امیدواری کرده بود، امکان اجرای توئیتر بر روی این پروتکل هم وجود داشته هر چند تغییر مالکیت توئیتر باعث شد که احتمال وقوع این اتفاق بسیار کم باشد.

پروتکل AT راه‌های جدیدی برای برقراری ارتباط شفاف بین کاربران فراهم می‌کند.

به لطف وجود این امکانات، بسیاری از افراد پروتکل AT (نه اپلیکیشن بلواسکای) را مهم‌ترین ابتکار و نوآوری این شبکه می‌دانند. گرچه توجه کاربران و رسانه‌ها بیشتر به بلواسکای معطوف بوده اما پروتکل AT پتانسیل متحول کردن چشم‌انداز شبکه‌های اجتماعی را دارد. پروتکل AT ترکیبی از تکنولوژی‌های غیرمتمرکز است (اما نه یک بلاک‌چین بزرگ) . پروتکل AT در اصل امکان ایجاد نه یک شبکه اجتماعی واحد بلکه ترکیبی از شبکه‌های اجتماعی را دارد که امکان تعامل با یکدیگر را دارند.

پروتکل AT راه‌های جدیدی برای برقراری ارتباط شفاف بین کاربران فراهم می‌کند. در سطح فنی، این پروتکل به کاربران امکان می‌دهد که خودشان میزبان سرورهای شرکت، پروفایل یا پلتفرم شبکه اجتماعی خودشان باشند. این وضعیت در تقابل با شبکه‌های اجتماعی فعلی است که در آنها میزبانی شخصی سرورها و داده‌ها ممکن نیست. هدف چنین طراحی، ایمن سازی داده‌های کاربران و پیشگیری از نفوذ شرکت‌ها، دولت‌ها و سایر نهادهای متمرکز بر تجربیات کاربران پلتفرم است. پروتکل AT این توانایی را دارد که کنترل داده‌های کاربران و نحوه استفاده (یا عدم استفاده) از آنها را در اختیار خود کاربران قرار دهد. کاربرانی که مایل به استفاده از این امکانات نیستند می‌توانند از بلواسکای مثل سایر اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند.

بلواسکای و پروتکل AT چه تأثیراتی برای کاربران شبکه‌های اجتماعی دارند؟

در حال حاضر، شبکه‌های اجتماعی بزرگ (مثل توئیتر، فیسبوک، تیک تاک، اینستاگرام و یوتیوب) تبدیل به اکوسیستم‌هایی مجزا شده‌اند که تعاملی با یکدیگر ندارند. اگر در چند شبکه اجتماعی مختلف عضو باشید، احتمالاً فالورها، دوستان و محتوای صفحه شما در هر شبکه متفاوت است و در هر کدام محتوای متفاوتی را مشاهده می‌کنید. اگر هم از عضویت در یک شبکه اجتماعی رضایت نداشته باشید، گزینه‌های زیادی در اختیار نخواهید داشت. گرچه می‌توانید کمتر از یک اپلیکیشن استفاده کرده یا جایگزین متفاوتی برای آن پیدا کنید اما معمولاً انجام این کار در عمل چندان ساده نیست.

اگر تصمیم به ترک یک شبکه اجتماعی بگیرید، احتمالاً باید وارد یک اکوسیستم کوچکتر شوید. بعلاوه، در اغلب مواقع باید ساخت اکانت را دوباره شروع کنید، محتوای جدید تولید کنید، فالورها و دوستان تازه پیدا کنید و غیره. به غیر از این، ممکن است افرادی که مایل به ارتباط با آنها هستید، از این شبکه‌های اجتماعی استفاده نکنند. صرف نظر از اینکه چرا به یک پلتفرم خاص یا جنبه‌هایی از آن علاقه ندارید (مثل الگوریتم، مسائل مربوط به حریم خصوصی، سانسور و غیره) معمولاً خیلی از ما به دلیل نبود گزینه‌های جایگزین مناسب و دردسر انتقال به یک شبکه اجتماعی جدید، همچنان به شبکه‌های اجتماعی قبلی پایبند هستیم. یکی از ویژگی‌های کلیدی پروتکل AT، قابلیت انتقال به یک پروفایل دیگر در یک شبکه اجتماعی متفاوت است - بدون اینکه داده‌ها و دوستان قبلی خودتان را از دست بدهید.

مثلاً فرض کنید که بلواسکای به طور کامل راه‌اندازی شده و یک حساب کاربری در این شبکه دارید به همراه صدها مخاطب، تاریخچه پیام‌ها و غیره. اگر به هر دلیلی، طرز کار بلواسکای مورد پسند شما نباشد، می‌توانید به راحتی به جای بلواسکای از اپلیکیشن دیگری استفاده کنید که بر اساس پروتکل AT طراحی شده بدون اینکه تغییر خاصی در حساب کاربری شما رخ دهد. به این ترتیب یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که برای خروج از یک شبکه اجتماعی و پیوستن به شبکه‌ای دیگر وجود دارد، از بین می‌رود.

بلواسکای امکاناتی برای کنترل و سفارشی سازی دارد که در سایر شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد. یکی از اهداف بلواسکای احیای گفتگوهای شفاف و عمومی در شبکه‌های اجتماعی با از بین بردن اطلاعات نادرست و دستکاری‌های مستبدانه‌ای است که گاهی اوقات در شبکه‌های اجتماعی دیجیتال مشاهده می‌شود.

توسعه بلواسکای بر اساس اهداف آن انجام می‌شود

همانطور که اینترنت یک زیرساخت عمومی است که همه ما به آن دسترسی داریم، تیم بلواسکای هم سعی دارد از طریق فریم ورک پروتکل AT خودش، یک لایه زیرساخت مشترک بین شبکه‌های اجتماعی ایجاد کند. در واقع هدف این پروتکل حرکت از سمت پلتفرم‌ها به پروتکل‌ها است. ساتوشی ناکاموتو، بیت‌کوین را به صورت یک پروتکل بلاک‌چین مستقل طراحی کرد، امکان انتقال بیت‌کوین از طریق انتقال وایر یا شبکه کارت اعتباری وجود نداشت و نیاز به یک فریم ورک تکنولوژیکی کاملاً جدید داشت. همانطور که بیت‌کوین به غیرمتمرکز شدن ارزها کمک کرد، تیم بلواسکای هم قصد تمرکززدایی - و ایجاد تحول در - شبکه‌های اجتماعی را دارد. با قابلیت تعامل پذیری که در این سیستم در نظر گرفته شده، تعاملات و مخاطبان شما در شبکه‌های اجتماعی تغییر نخواهند کرد. همانطور که می‌توانید والت کریپتوی خودتان را تغییر دهید و باز هم ارزهای دیجیتال خودتان را نگه دارید، پروتکل AT به شما امکان می‌دهد که بین شبکه‌های اجتماعی مختلف جابجا شوید بدون اینکه مخاطبان شما تغییر کنند.

اهداف اصلی بلواسکای ایجاد اعتماد، مقیاس پذیری و قابلیت جابجایی است. قسمت جابجایی در این سه گانه مربوط به قابلیت انتقال مخاطبان شبکه‌های اجتماعی و حرکت به شبکه‌ای متفاوت است. اگر بخواهید از یک شبکه خارج شوید (مثلاً به این دلیل که شبکه مورد نظر به دلایلی مثل مشکلات فنی یا ورشکستگی از دسترس خارج شده)، قطعاً تمایلی به از دست دادن همه اطلاعات خودتان ندارید. همانطور که در برخی کشورها می‌توانید بدون از دست دادن شماره تلفن خودتان از یک اپراتور متفاوت استفاده کنید، بلواسکای سعی دارد این قابلیت انتقال را برای پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی هم ایجاد کند.

همچنین بلواسکای سعی دارد امکان گفتگو و مکالمه را در سطح جهانی فراهم کند. برخی از شبکه‌های غیرمتمرکز، امکان کنترل و شفافیت را برای کاربرانشان فراهم می‌کنند اما خیلی از آنها فقط در قالب جوامع آنلاینی کوچک، به صورت روان و قابل اطمینان کار می‌کنند. بلواسکای به دنبال ایجاد یک شبکه اجتماعی است که همزمان با حفظ آزادی و گزینه‌های موجود در یک پروتکل آزاد، قابلیت مکالمات و گفتگوهای جهانی شبکه‌های اجتماعی متمرکز را داشته باشد.

بلواسکای سعی دارد، اعتماد کاربران به شبکه‌های اجتماعی را دوباره برگرداند. کاربران بلواسکای می‌توانند اصالت محتوای تولید شده توسط سایر کاربران را بررسی کنند - و مطمئن شوند که این محتوا توسط خود آنها تولید شده است. قابلیت بعدی، امکان استفاده از یک نام دامنه (آدرس سایت) به عنوان نام کاربری خودتان است. این هم یکی دیگر از روش‌های ایجاد اعتماد و نشان دادن اصالت خودتان به سایر کاربران است - و بالعکس.

ابزارهای تعدیل و الگوریتم‌های انتخابی پروتکل AT

یکی دیگر از نکاتی که می‌تواند باعث بی‌اعتمادی نسبت به شبکه‌های اجتماعی بزرگ و متمرکز شود، شیوه شکل دادن به گفتمان‌های عمومی و سازماندهی فید حساب کاربران توسط الگوریتم‌های این شبکه‌ها است. یکی از مهم‌ترین اهداف بلواسکای، ارایه قابلیت "انتخاب الگوریتمی" است. به این ترتیب شما می‌توانید نحوه عملکرد یک الگوریتم را مشاهده و اصلاح کرده یا از یک الگوریتم متفاوت استفاده کنید. بلواسکای در ابتدا بیشتر انتخاب‌های الگوریتمی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد اما ماهیت اپن سورس پروژه، به توسعه دهندگان و کاربران امکان می‌دهد که الگوریتم‌های خودشان را هم به این پلتفرم اضافه کنند.

از نظر بلواسکای، خود الگوریتم‌ها مشکل نیستند بلکه مشکل اصلی شبکه‌های اجتماعی متمرکز، فقدان شفافیت و کنترل این الگوریتم‌ها است. در بلواسکای می‌توانید الگوریتمی را انتخاب کنید که محتوا را بر حسب تاریخ انتشار نمایش می‌دهد. یک بازار الگوریتم هم وجود دارد که کاربران می‌توانند در آن الگوریتم دلخواهشان را انتخاب کنند. می‌توانید بین الگوریتم‌های دلخواهتان جابجا شده یا فید خودتان را با چند الگوریتم ببینید. این الگوریتم‌ها قابل جستجو هستند و می‌توانید الگوریتم‌های جدید پیدا کنید، آنها را به اشتراک بگذارید یا حتی الگوریتم خودتان را منتشر کنید تا دیگران از آن استفاده کنند.

با انتخاب الگوریتم می‌توانید تصمیم بگیرید چه محتوایی را مشاهده می‌کنید اما سیستم تعدیل محتوای بلواسکای مشخص می‌کند که شما چه محتوایی را نمی‌بینید. بلواسکای، این سیستم تعدیل محتوای ترکیبی را یکی از ویژگی‌های کلیدی اپلیکیشن اجتماعی خودش می‌داند. یک فیلتر ساده پیش فرض برای تعدیل محتوا در بلواسکای وجود دارد اما قابلیت تغییر آن هم وجود دارد. این سیستم تعدیل شامل اجزایی است که به صورت خودکار و یا دستی (توسط ادمین‌ها یا جامعه کاربران) اجرا می‌شوند. از آنجایی که هنوز بلواسکای به صورت آزاد در اختیار همه قرار نگرفته، باید منتظر ماند و دید که ابزارهای تعدیل و الگوریتم‌های آن چطور کار می‌کنند اما به نظر می‌رسد که این ابزارها و الگوریتم‌ها جایگزین بسیار امیدبخشی برای گزینه‌های امروزی هستند.

آینده بلواسکای و شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز

گرچه تا امروز نسخه‌های بلاک‌چین محور زیادی از توئیتر منتشر شده‌اند (مثل memo.cash در بیت کوین کش) اما بیشتر آنها در جذب کاربران ناکام مانده و برخی از آنها به تدریج محو شدند. ظاهراً بلواسکای و پروتکل AT آن می‌توانند برخی از انتقاداتی که در حال حاضر به شبکه‌های اجتماعی متمرکز وارد می‌شوند را از بین ببرند.

هنوز نمی‌توان مشخص کرد که شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز بیشتر بر اساس بلاک‌چین طراحی می‌شوند یا صرفاً یکسری از جنبه‌های تکنولوژیکی شبکه‌های غیرمتمرکز را استفاده می‌کنند اما بسیاری از افراد پیش بینی می‌کنند که با حرکت از سمت وب 2 به وب 3، روزبروز به شبکه‌هایی شفاف، انعطاف پذیر و آزادتر نزدیک‌تر می‌شویم.

[1] authenticated transport