تسهیل کمی (Quantitative Easing یا به اختصار QE) ابزاری است که بانک‌های مرکزی در مواقعی که اقتصاد کشورها شرایط خوبی ندارد، از آن استفاده می‌کنند. تسهیل کمی به نوعی مثل یک نیروی محرک برای اقتصاد است. در ادامه مطلب به شما خواهیم گفت که تسهیل کمی چیست و چطور کار می‌کند.

تسهیل کمی زمانی رخ می‌دهد که یک بانک مرکزی مثل فدرال رزرو آمریکا یا بانک مرکزی اروپا (ECB[1]) دارایی‌های خاصی را از بانک‌ها و مؤسسات مالی خریداری می‌کند. این دارایی‌ها می‌توانند شامل موارد مختلفی مثل اوراق بهادار دولتی یا حتی اوراق قرضه با پشتوانه رهنی باشند.

QE چگونه انجام می‌شود؟

بانک‌های مرکزی، اجرای سیاست تسهیل کمی را با خرید دارایی‌های ذکر شده از بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی شروع می‌کنند. بانک‌ها در ازای فروش این دارایی‌ها، از بانک مرکزی پول نقد دریافت می‌کنند. به این ترتیب حجم نقدینگی در گردش در اقتصاد افزایش پیدا می‌کند. با افزایش نقدینگی بازار، بانک‌ها می‌توانند این پول را با نرخ بهره پایین‌تر به مشاغل و افراد وام دهند.

چرا بانک‌های مرکزی از QE استفاده می‌کنند؟

زمانی که اقتصاد نیاز به حرکت و پیش رفتن دارد از تسهیل کمی استفاده می‌شود. اقتصاد را مثل ماشینی در نظر بگیرید که برای حرکت به سمت قله تقلا می‌کند. QE به نوعی مثل هل دادن این خودرو از پشت است تا به قله برسد. تسهیل کمی یک عامل محرک برای خرج کردن بیشتر، سرمایه‌گذاری و قرض گرفتن است که همگی می‌توانند برای اقتصاد مفید باشند.

QE چه ریسک‌هایی دارد؟

با وجود اینکه QE به تحریک اقتصاد کمک می‌کند، اما می‌تواند با ریسک‌های خاصی همراه باشد. یکی از این ریسک‌ها، تورم است. زمانی که حجم نقدینگی در گردش زیاد باشد، ممکن است قیمت‌ها به سرعت افزایش پیدا کنند و همه چیز گران‌تر شود. ریسک بعدی این است که ممکن است QE آنطور که انتظار می‌رود کار نکند یا حتی در بازارهای خاصی مثل املاک یا سهام، حباب ایجاد کند.

تأثیرات QE بر بازارهای مالی

به طور کلی، تسهیل کمی تأثیر زیادی بر بازارهای مالی دارد. وقتی بانک‌های مرکزی درگیر QE می‌شوند، با خرید دارایی‌هایی مثل اوراق قرضه دولتی، بازار را مملو از نقدینگی می‌کنند. این افزایش نقدینگی منجر به کاهش نرخ بهره شده و باعث می‌شود که وام گرفتن برای مشاغل و افراد کم هزینه‌تر شود. کاهش نرخ بهره می‌تواند باعث افزایش قیمت سهام شود چون قرض گرفتن پول به منظور سرمایه‌گذاری برای شرکت‌ها راحت‌تر و ارزان‌تر خواهد شد. بعلاوه، QE می‌تواند با افزایش عرضه ارز باعث ضعیف‌تر شدن آن هم بشود که این شرایط برای صادرات مفید است اما می‌تواند فشار تورمی را هم افزایش دهد. در مجموع، QE نقش مهمی در شکل دادن رفتار بازارهای مالی داشته و بر قیمت دارایی‌ها، هزینه قرض گرفتن و نرخ مبادله تأثیرگذار است.

تأثیر QE بر بازار ارزهای دیجیتال

تأثیر QE بر بازار ارزهای دیجیتال یکی از موضوعات مورد اختلاف است. عده‌ای باور دارند که QE می‌تواند قیمت ارزهای دیجتال مثل بیت کوین را افزایش دهد چون عرضه ارزهای سنتی را افزایش داده و باعث می‌شود که دارایی‌های جایگزین مثل بیت کوین جذاب‌تر شوند. عده‌ای دیگر این استدلال را مطرح می‌کنند که QE تأثیر چشمگیری بر قیمت ارزهای دیجیتال ندارد چون این ارزها مستقل از سیاست‌های پولی سنتی عمل می‌کنند.

QE در بحران کووید 19

بسیاری از بانک‌های جهان در واکنش به بحران اقتصادی ناشی از همه گیری بیماری کرونا در سال 2020، تدابیر تسهیل کمی شدیدی را اجرا کردند. با تعطیل شدن مشاغل، افزایش نرخ بیکاری و توقف فعالیت‌های اقتصادی، بانک‌های مرکزی سعی داشتند نقدینگی را به بازارهای مالی تزریق کرده و از اقتصادهای بحران زده خودشان حمایت کنند.

برای مثال، فدرال رزرو آمریکا خبر از اجرای طرح QE نامحدود داد که نشان دهنده تلاش این بانک برای خرید دارایی‌های بانکی به منظور ایجاد ثبات در بازار و حرکت روان سیستم اقتصادی بود. سایر بانک‌های مرکزی هم با اجرای سیاست‌هایی مشابه، همین روند را در پیش گرفتند. QE نقش مهمی در آرام کردن ترس سرمایه‌گذاران، کاهش هزینه‌های وام گرفتن و تأمین پشتیبانی‌های لازم برای مشاغل و خانوارها در این دوران داشت که در آن یکی از شدیدترین بحران‌های اقتصادی اخیر تاریخ را شاهد بودیم.

نتیجه گیری

تسهیل کمی ابزاری است که بانک‌های مرکزی از آن برای تقویت اقتصاد با خرید دارایی از بانک‌ها و تزریق پول نقد به سیستم اقتصادی استفاده می‌کنند. تسهیل کمی می‌تواند محرکی برای افزایش فعالیت‌های اقتصادی باشد اما با ریسک‌های خاصی مثل تورم و ایجاد حباب دارایی همراه است. همچنان بین اقتصاددانان و سرمایه‌گذاران، بحث و اختلاف نظر بر سر تأثیر این سیاست مالی بر بازار ارزهای دیجیتال ادامه دارد.

[1] European Central Bank