هر آنچه که باید درباره فورک‌های ارز دیجیتال بدانید

فورک fork یا انشعاب یکی از پدیده‌های متداول در حوزه نرم افزار است اما علیرغم متداول بودن آن، این مفهوم خارج از حوزه درک بسیاری از کاربران است. اگر قبلاً مطلب اصطلاحات کلیدی ارزهای دیجیتال را در سایت ما مطالعه کرده باشید، احتمالاً همین حالا هم تا حدی با فورک‌های ارز دیجیتال آشنایی دارید.

فورک اصطلاحی است که به هر گونه واگرایی و انشعاب در یک پروتکل بلاک چین گفته می‌شود و در ساده ترین توضیح می‌توان آن را دو بخش شدن چیزی دانست.

برای مثال خیلی از آلت کوین‌هایی که امروزه وجود دارند، با همان کدبیس بیت کوین اصلی ایجاد شدند و فقط نسخه خودشان را فورک کردند.

دلایل مختلفی برای رخ دادن فورک وجود دارد و این فورک‌ها چندین نوع مختلف دارند. در این راهنما به مهم ترین سوالات شما در زمینه ارزهای دیجیتال پاسخ می‌دهیم از جمله: فورک چیست؟ چه انواعی دارد؟ چرا فورک اجرا می‌شود؟ پیامدهای فورک چیست؟

فورک ارز دیجیتال چیست؟

برای درک هر چه بیشتر فورک، باید ابتدا با مفاهیم مقدماتی آشنا شوید. ارزهای دیجیتال روی بستر تکنولوژی اجرا می‌شوند که یک دفتر کل توزیع شده متشکل از یک زنجیره قابل گسترش از بلاک‌های داده‌ای است (و به همین دلیل به آن بلاک چین گفته می‌شود). از آنجایی که این سیستم‌ها مانند یک شبکه غیرمتمرکز عمل می‌کنند کاربران سیستم باید در رابطه با قوانین مربوط به چگونگی تایید تراکنش‌ها و افزودن آنها به دفتر کل به توافق برسند. به این فرایند اجماع نظر گفته می‌شود که همین فرایند رکوردهای واقعی بلاک چین را ایجاد می‌کند.

فورک هنگامی رخ می‌دهد که یک دوگانگی قابل توجه در اتفاق نظر کاربران یا نیاز به تغییر قوانین حاکم بر پروتکل وجود داشته باشد. تغییر پروتکل بلاک چین مستلزم تغییر فعالانه کد توسط توسعه دهندگان شبکه است و این فرایند می‌تواند پیامدهایی جدی و دائمی داشته باشد.

در مجموع فورک یک نام ساده برای بروزرسانی پروتکل یا یک نرم افزار است.

وقتی فورکی انجام شود کاربران باید نسخه نرم افزار مورد استفاده خودشان را انتخاب کنند. ممکن است فورک‌ها منجر به اختلاف نظر شوند اما قبل از بررسی انواع فورک دلیل رخ دادن آن را بررسی می‌کنیم.

چرا فورک رخ می‌دهد؟

در چندین حالت مختلف نیاز به ایجاد فورک شکل می‌گیرد که در ادامه سه مورد از آنها را بررسی می‌کنیم:

اختلاف نظرهای فنی

بیت کوین کش به خاطر یک اختلاف نظر طولانی مدت در رابطه با مشکلات مقیاس پذیری بیت کوین شکل گرفت. گروهی از سرمایه گذاران، ماینرها و توسعه دهندگانی که با راهکار پیشنهادی تحت عنوان سگویت موافق نبودند، تصمیم گرفتند که سایز بلاک بیت کوین را افزایش دهند و یک نسخه دیگر از این پروتکل منشعب شد. برخی ادعا می‌کردند که بیت کوین واقعی همین بیت کوین کش است و برخی دیگر آن را یک حقه بازی تلقی می‌کنند که از برند بیت کوین سوء استفاده کرده است.

لغو تراکنش‌ها

در سال 2016 اتریوم قراردادی هوشمند به نام DAO داشت که هک شد و این حادثه برای سرمایه گذاران میلیون‌ها دلار هزینه ایجاد کرد. هک DAO منجر به هاردفورک اتریوم شد. اعضای جامعه اتریوم به رول بک شدن تاریخچه و برگرداندن این پول رای دادند به نحوی که اثر این هک از بین برود. اما همه با این حرکت موافق نبودند و دلیل شکل گیری اتریوم کلاسیک (گروهی که تصمیم گرفتند به همان پروتکل اصلی پایبند بمانند و هاردفورک را قبول نکنند) همین است.

برای افزودن قابلیت‌ها و امکانات جدید

وجود ویندوز 10 ناشی از این واقعیت است که ویندوز همواره در حال تغییر و بهبود بوده و همین اصل در رابطه با نرم افزار بلاک چین هم صدق می‌کند. بیشتر بلاک چین‌ها اپن سورس هستند و همه می‌توانند با مراجعه به GitHub کد یک کوین را به دست آورده و سپس کارهایی روی آن انجام داده و کد را بروزرسانی کنند.

اگر یک کد به اندازه کافی خوب باشد و طرفدار پیدا کند، ممکن است این آپدیت در نسخه جدید آن کوین اعمال شود. یک مثال از هاردفورک که صرفاً به خاطر امکانات و قابلیت‌ها ایجاد شد Zcash Overwinter است که "شامل محافظت از بازپخش و نسخه سازی برای آپگریدهای شبکه، بهبود کارایی اجرای تراکنش‌های شفاف، یک قابلیت جدید برای انقضای تراکنش‌ها و غیره بود."

هاردفورک

هاردفورک ایجاد یک انشعاب همیشگی از نسخه قبلی است و هر نودی که نسخه قدیمی را اجرا می‌کند، توسط نسخه جدید مورد پذیرش نخواهد بود. از این جهت هاردفورک اصطلاحاً non-backward compatible نیست یعنی نسخه‌های جدید آن با نسخه‌های قدیمی سازگاری ندارند.

هاردفورک فقط وقتی رخ می‌دهد که اکثریت ماینرها و اعتبارسنج‌ها در شبکه نسبت به یک آپگرید یا فورک خاص سیگنال مثبت نشان می‌دهند. این شرایط منجر به دو شاخه شدن بلاک چین می‌شود: یک مسیر منتهی به بلاک چین جدید و آپگرید شده می‌شود و مسیر دیگر دنباله همان مسیر قبلی است (همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید).

در اکثر موارد گروهی که نسخه قدیمی پروتکل را اجرا می‌کنند خیلی زود متوجه قدیمی شدن و یا نامناسب بودن آن می‌شوند و به نسخه جدید مهاجرت می‌کنند. برای توضیح این مسئله از مثال مایکروسافت استفاده می‌کنیم.

فرض کنید قصد باز کردن یک فایل ورد نسخه 2015 را در نرم افزار ورد نسخه 2003 دارید. بدون وجود پکیجی خاص برای باز کردن نسخه قدیمی امکان انجام این کار را ندارید یا قابلیت‌های بسیار محدودی در اختیار شما قرار می‌گیرد. دلیل وجود این مشکل backward-compatible نبودن است، درست به همان صورت که در هاردفورک‌های بلاک چین وجود دارد.

عموماً هاردفورک‌ها چیز بدی نیستند مگر اینکه باعث شوند شبکه به یک بن بست برسد. این شرایط ممکن است باعث ایجاد تفرقه بین اعضای یک جامعه شود و هاردفورک اتریوم کلاسیک و بیت کوین کش نمونه‌هایی از این مسئله هستند که هر دوی آنها منجر به اختلافاتی شدند.

اما چند هاردفورک دیگر هم بودند که صرفاً مربوط به نقشه راه یک پروژه بودند و بخشی از فرایند توسعه آن محسوب می‌شدند. در چنین شرایطی کل جامعه کاربری (از نظر تئوری) آپگرید را قبول می‌کنند و کسی از نسخه قدیمی پشتیبانی نمی‌کند و این نسخه از بین می‌رود. مونرووی و اتریوم بیزانتیوم مثال‌هایی از هاردفورک‌های غیرتنش زا بودند.

البته کوین‌های زیادی هستند که برای فورک کردن نسخه خودشان از کد بیت کوین استفاده کردند. مشهور ترین آنها لایت کوین است اما Bitcoin Clashic، Namecoin، Peercoin، Bitcoin X، Oil Bitcoin و Lightning Bitcoin چند نمونه دیگر از این کوین‌ها هستند.

سافت فورک

سافت فورک‌ها متشکل از آپگریدهای اختیاری هستند؛ سافت فورک تغییری در پروتکل نرم افزار است که آن را backward compatible حفظ می‌کند. به عبارت دیگر زنجیره فورک شده جدید از قوانین جدید پیروی می‌کند اما از طرفی با قوانین قدیمی هم سازگاری دارد.

سافت فورک هم مثل هاردفورک منجر به ایجاد 2 نسخه از بلاک چین می‌شود و تفاوت آنها این است که کاربرانی که آپگرید را انجام نداده اند باز هم می‌توانند در اعتبارسنجی و تایید تراکنش‌ها مشارکت داشته باشند. به این ترتیب سافت فورک‌ها محدودکنندگی کمتری دارند.

راه اندازی سافت فورک بسیار راحت تر از هاردفورک است چون کافیست اکثریت نودها آن را امضا کنند نه همه آنها. در مقابل تغییر فوری و ناگهانی هارد فورک می‌توان سافت فورک را یک مکانیزم آپگرید تدریجی دانست. سافت فورک‌ها کد موجود را تغییر می‌دهند اما بر خلاف هاردفورک هدف آنها ایجاد یک بلاک چین است نه دو عدد.

BIP 66 و P2SH نمونه‌هایی از سافت فورک‌های بیت کوین هستند.

مزایا و معایب فورک‌ها

از دیدگاه سرمایه گذار، فورک‌ها (چه سافت و چه هارد) چندین مزیت و عیب دارند. بدیهی ترین مزیت آنها این است که وقتی برای ارزی هاردفورک اجرا می‌شود، دارندگان آن معمولاً به همان مقداری که از آن کوین دارند، کوین رایگان دریافت می‌کنند. چون در این حالت این ارز جدید مبتنی بر بلاک چین قدیمی است اما 2 نسخه متفاوت از آن شکل گرفته است.

در رابطه با بیت کوین هر کسی که BTC داشت به همان مقدار بیت کوین کش دریافت کرد. در حال حاضر قیمت بیت کوین کش حدود 650 دلار است در نتیجه این هاردفورک برای عده‌ای سود قابل توجهی ایجاد کرد.

هر چند لزوماً همه کوین‌های منشعب شده به نفع سرمایه گذاران نبودند (چون برخی از آنها کلاهبرداری بودند) هاردفورک‌ها گزینه‌های جدیدی برای سرمایه گذاری ایجاد کردند. بیت کوین گلد و لایت کوین هر دو از طریق هاردفورک ایجاد شدند.

در مجموع همانطور که اشاره شد هاردفورک مزایا و معایب خاص خود را دارد. گاهی اوقات هاردفورک منجر به اختلافات بی پایانی بین ماینرها و توسعه دهندگان یک ارز دیجیتال خاص می‌شود. یک نمونه از این مسئله هاردفورک Segwit2X بیت کوین بود که در سال 2017 معرفی شد.

افرادی که بشدت با Segwit2X مخالف بودند منجر به دو قسمت شدن جامعه کاربران بیت کوین و شکل گیری یک بن بست شدند. در نهایت این پیشنهاد رد شد چون امکان دستیابی به توافق وجود نداشت. در نتیجه ممکن است فورک‌ها منجر به تنش و اختلاف قابل توجهی شوند، به حدی که مانع پیشرفت شبکه شوند.

عده‌ای بر این باورند که این فرایند باید رشد و تکامل پیدا کند و عده دیگری درباره اینکه ممکن است هاردفورک به پروژه آنها آسیب وارد کرده یا مانع ادامه و پیشرفت آن شود نگران هستند. برخی هم با هر نوع فورکی مخالف هستند زیرا از نظر آنها وجود تغییرات زیاد خوب نیست و باعث بی ثبات به نظر رسیدن یک پروژه می‌شود.

صحبت‌های پایانی

هاردفورک و سافت فورک هر کدام بحث‌های خاص خود را در دنیای ارزهای دیجیتال ایجاد کردند. عمدتاً به این دلیل که هر فورکی منجر به ایجاد تغییراتی می‌شود و مردم چندان با تغییر موافق نیستند. در هر صورت در حال حاضر فورک‌ها یکی از جنبه‌های اجتناب ناپذیر ارزهای دیجیتال محسوب می‌شوند و وجود برخی از آنها ضروری است اما برخی دیگر غیرضروری و بحث برانگیز هستند. در مجموع وجود آنها برای رشد و تکامل جامعه کریپتو لازم است.

در رابطه با فورک‌ها (بخصوص هاردفورک)، عملکرد آنها و پیامدهایشان برای سرمایه گذاران تصورات غلط زیادی وجود دارد. واقعیت این است که ممکن است این فورک‌ها برای عده‌ای قابل درک نباشند و باید کاملاً درباره آن تحقیق کرده و دلیل اجرای آنها را درک کنید.

با وجود انواع ارزهای مشتقی که در حال حاضر در صنعت کریپتو مشاهده می‌شود می‌توان درک کرد که چرا عده‌ای نسبت به فورک‌ها با شک و تردید برخورد می‌کنند. اما بدون وجود فورک راهی برای اصلاح و تقویت نرم افزار شبکه وجود ندارد. فورک‌ها برای مواقعی که بین گروه‌های مختلف در یک جامعه کریپتو اختلاف نظر وجود دارد، یک راهکار ارائه می‌کنند و امکان پیشرفت و حرکت به جلو را فراهم می‌کنند.

در نهایت بیشتر فورک‌ها تغییرات مثبتی ایجاد می‌کنند اما برخی هم منجر به تغییرات منفی می‌شوند. اگر رشد بازار ارزهای دیجیتال ادامه پیدا کند، به احتمال زیاد هاردفورک و سافت فورک هر دو یکی از ویژگی‌های بلندمدت این صنعت باقی خواهند ماند.