نکات کلیدی

• گس همان کارمزد تراکنش است که باید برای اجرای تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌هایی مثل اتریوم پرداخت شود.
• این کارمزدها برای پرداخت دستمزد اعتبارسنج‌هایی استفاده می‌شوند که در اعتبارسنجی تراکنش‌ها و اجرای قراردادهای هوشمند نقش دارند.
• معمولاً کارمزدهای گس بر حسب توکن بومی یک بلاک چین پرداخت می‌شوند. در اتریوم، معمولاً این کارمزدها بر حسب gweiاندازه گیری می‌شوند.
• هزینه کل اجرای تراکنش بستگی به مقدار گس مورد استفاده و قیمت گس تنظیم شده توسط کاربر دارد. بنابراین، کارمزد گس بسته به شرایط شبکه و میزان تقاضا می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

مقدمه

اگر تا به حال ارز دیجیتال ارسال کرده یا با یک اپلیکیشن غیرمتمرکز (DApp) در شبکه‌هایی مثل اتریوم یا زنجیره BNB کار کرده باشید، احتمالاً با کارمزد گس برخورد داشته‌اید. این کارمزدها نقش مهمی در عملکرد شبکه‌های بلاک چین دارند. در واقع این کارمزدها حکم سوختی را دارند که به حفظ عملکرد روان شبکه کمک می‌کنند.

مکانیزم قیمت گذاری کارمزد گس توسط اتریوم معرفی شده و این اصطلاح در رابطه با تراکنش‌های اتریوم و قراردادهای هوشمند کاربرد زیادی دارد.

در این مقاله به بررسی سیستم گس اتریوم می‌پردازیم اما ممکن است گاهی اوقات کاربران سایر بلاک چین هم برای هزینه تراکنش از نام "کارمزد گس" استفاده کنند.

کارمزد گس چیست؟

کارمزد گس، هزینه‌ای است که کاربران باید برای اجرای عملیات در یک بلاک چین پرداخت کنند. هر زمان که ارزهای دیجیتالی مثل ETH یا BNB را ارسال یا دریافت می‌کنید، اعتبارسنجی تراکنش‌ها و اضافه کردن آنها به دفتر کل بلاک چین نیاز به مصرف قدرت پردازشی دارد.

به عبارت دیگر، گس به مکانیزم قیمت گذاری گفته می‌شود که قدرت پردازشی لازم برای انجام کارهای مختلف را ارزیابی می‌کند – از انتقال ساده اتر گرفته تا اجرای تراکنش‌های پیچیده‌تر قراردادهای هوشمند. می‌توان گس را مثل انرژی در نظر گرفت که به هر تراکنش نیرو می‌دهد.

کارمزدهای گس چطور کار می‌کنند؟

هر زمان تراکنشی را شروع کرده یا قرارداد هوشمندی را اجرا می‌کنید، انجام این کار نیاز به طی کردن یکسری مراحل محاسباتی خاص دارد. هر یک از این مراحل، گس مصرف کرده و طبیعتاً تراکنش‌های پیچیده‌تر گس بیشتری مصرف می‌کنند.

کارمزدهای گس بر حسب gwei پرداخت می‌شوند که مقدار کوچکی از یک اتر است. در واقع، هر یک اتریوم معادل با 1 میلیارد gwei است. شما با پرداخت کارمزد گس به اعتبارسنج‌ها انگیزه می‌دهید تا تراکنش‌تان را در بلاک بعدی درج کنند.

محاسبه کارمزد گس

برای ساده‌تر شدن توضیحات، فرض کنید که پیش از تأیید اجرای یک تراکنش، باید دو مورد را مشخص کنید:

• محدودیت گس: حداکثر میزان گسی که مایل به خرج کردن آن هستید.
• قیمت گس: مقدار اتر (بر حسب gwei) که برای هر واحد گس مایل به پرداخت آن هستید.

کارمزدی که پرداخت می‌کنید بستگی به کل گس مصرفی (که همیشه برابر یا کمتر از محدودیت گس است) و قیمت گس دارد:

کل کارمزد گس = گس استفاده شده × قیمت گس

محدودیت گس مانع از خرج کردن اتری بیشتر از حد مورد نظر شما می‌شود. اگر تراکنشی کمتر از این میزان گس مصرف کند، مبلغ باقیمانده برگردانده می‌شود. اما اگر پیش از تکمیل شدن اجرای تراکنش گس آن تمام شود، اجرا شکست خواهد خورد. البته باز هم اعتبارسنج‌ها کارمزد کاری را که تا آن نقطه انجام شده، دریافت می‌کنند.

از زمان اجرای آپگرید لندن اتریوم در سال 2021، مکانیزم قیمت گذاری گس کمی پیچیده‌تر شد. فرمول قیمت گذاری گس به این صورت است:

کل کارمزد گس = گس مصرف شده × (کارمزد پایه + کارمزدهای اولویت)

EIP-1559

هاردفورک لندن پیشنهاد EIP-1559 را پیاده سازی کرد که منجر به بازسازی فرمول کارمزد گس با در نظر گرفتن موارد زیر شد:

• کارمزد پایه: حداقل میزان گس لازم به ازای هر تراکنش که سوزانده شده و با گذشت زمان، موجودی در گردش اتر را کاهش می‌دهد.
• انعام (کارمزد اولویت): یک مبلغ اختیاری اضافه که مستقیماً به اعتبارسنج‌ها و برای انگیزه دادن به آنها پرداخت می‌شود تا به تراکنش اولویت بدهند.

پیش از این آپگرید، کل کارمزد گس مستقیماً به اعتبارسنج‌ها تعلق می‌گرفت و کاربران می‌بایست مبلغ پرداختی را به صورت دستی محاسبه می‌کردند. معمولاً این حدس و گمان‌ها منجر به پرداخت مبلغی بیش از حد لازم یا تأخیر در اجرای تراکنش می‌شد. با پیاده سازی EIP-1559 کارمزد پایه به صورت خودکار و بر اساس میزان تراکم شبکه تنظیم می‌شود در نتیجه کارمزدها قابل پیش‌بینی‌تر شده و ثبات قیمت‌ها حفظ می‌شود.

چرا کارمزد گس تغییر می‌کند؟

کل کارمزد گس بستگی به دو عامل مهم دارد یعنی تراکم شبکه و پیچیدگی تراکنش.

شبکه اتریوم غیرمتمرکز بوده و میلیون‌ها کاربر در سطح جهان از آن استفاده می‌کنند. هر تراکنش باید توسط اعتبارسنج‌ها پردازش و تأیید شود. طبیعتاً اعتبارسنج‌ها پردازش تراکنش‌هایی با گس بیشتر را ترجیح می‌دهند چون پاداش بیشتری در اختیار آنها قرار می‌دهد.

در نتیجه کارمزد گس با توجه به میزان پیچیدگی تراکنش و همچنین شرایط عرضه و تقاضا، تغییر می‌کند:

• دوره‌هایی با تقاضای بالا: زمانی که کاربران زیادی همزمان تراکنش ارسال کرده یا با اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز محبوب کار می‌کنند، تراکم شبکه افزایش پیدا می‌کند. این رقابت باعث افزایش قیمت گس می‌شود چون کاربران برای پردازش سریع‌تر تراکنش خودشان، کارمزد بیشتری پرداخت می‌کنند.
• دوره‌هایی با تقاضای کم: وقتی سطح فعالیت در شبکه کم باشد، معمولاً کارمزد گس کاهش پیدا می‌کند؛ در نتیجه تراکنش‌ها ارزان‌تر و قابل دسترس‌تر می‌شوند.

این مکانیزم قیمت گذاری پویا به تخصیص کارآمد منابع محدود شبکه کمک می‌کند اما می‌تواند هزینه اجرای تراکنش‌ها را در زمان‌های تراکم و شلوغ شدن شبکه افزایش دهد.

طبیعتاً حتی اگر شبکه شلوغ و پرتراکم نباشد، اجرای تراکنش پیچیده‌ای که شامل چندین کار یا تعامل با قراردادهای هوشمند مختلف است، بیشتر خواهد بود.

چرا کارمزد گس اهمیت دارد؟

کارمزدهای گس صرفاً یک مانع یا هزینه نیستند بلکه نقش بسیار مهمی در عملکرد اکوسیستم اتریوم و بلاک چین‌های مشابه دارند:

• امنیت شبکه: کارمزدها با تحمیل یک هزینه برای هر اقدام، به حفظ امنیت شبکه کمک کرده و مانع از سوء استفاده از شبکه و ارسال درخواست‌های هرز می‌شوند.
• انگیزه اقتصادی: اعتبارسنج‌ها به عنوان پاداش کارمزد دریافت می‌کنند در نتیجه انگیزه بیشتری برای پردازش تراکنش‌ها و حفظ عملکرد بلاک چین خواهند داشت.
• مدیریت عادلانه منابع: بلاک چین‌ها با دریافت هزینه برای مصرف منابع پردازشی، به توسعه دهندگان انگیزه می‌دهند تا قراردادهای هوشمند کارآمدی بنویسند و از هدر رفتن منابع پیشگیری کنند.
• اولویت بندی تراکنش: کاربران می‌توانند برای افزایش سرعت اجرای تراکنش‌های خودشان در زمان‌های پرترافیک، کارمزد بیشتری پرداخت کنند. به این ترتیب یک سیستم اولویت بندی بازار محور ایجاد می‌شود.

نکاتی برای مدیریت کارمزدهای گس

آشنایی با طرز کار کارمزد گس به صرفه جویی در هزینه‌ها و اجرای سریع‌تر تراکنش‌های خودتان کمک می‌کند. برای مدیریت بهتر این کارمزدها، به نکات زیر توجه داشته باشید:

• ولت یا اپلیکیشن‌هایی را انتخاب کنید که کارمزد گس را به صورت بلادرنگ محاسبه می‌کنند تا پیش از ارسال تراکنش، از هزینه احتمالی آن باخبر باشید. می‌توانید با استفاده از بلاک چین اکسپلوررهایی مثل اتراسکن یا Bscscan، قیمت گس را به صورت لحظه‌ای مشاهده کنید.
• اگر عجله‌ای برای اجرای تراکنش ندارید، می‌توانید قیمت گس را کمتر تنظیم کنید اما در این صورت احتمال تأخیر در تأیید تراکنش وجود دارد.
• معمولاً تراکنش‌های پیچیده‌تر مثل تعامل با قراردادهای هوشمند نیاز به پرداخت گس بیشتری دارند؛ پس در چنین مواقعی آمادگی پرداخت هزینه بیشتر را داشته باشید.
• می‌توانید تراکنش‌ها را خارج از ساعات اوج فعالیت شبکه اجرا کنید چون معمولاً در چنین مواقعی کارمزد گسکمتر است.
• به آپگریدهای مستمر شبکه و راهکارهای لایه دوم که برای کاهش کارمزدها و افزایش سرعت تراکنش‌ها طراحی شده‌اند، توجه داشته باشید.

جمع بندی

کارمزد گس نقش مهمی در عملکرد اتریوم و سایر بلاک چین‌های مشابه دارد. این کارمزدها به تمرکززدایی از شبکه و حفظ امنیت و کارایی آن کمک کرده و انگیزه‌ای برای اعتبارسنج‌ها هستند.

کارمزد گس بسته به سطح تقاضای شبکه متغیر است اما تغییرات اخیر مثل پیشنهاد EIP-1559 باعث کاهش نوسان کارمزدها و پیش‌بینی پذیری بیشتر آنها شده‌اند. اگر از اتریوم، امکانات دیفای، NFTها یا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز استفاده می‌کنید، درک سیستم کارمزد شبکه به شما برای صرفه جویی در هزینه‌ها و اجرای کارآمد تراکنش‌ها کمک می‌کند.