اقتصاد توکنی به مطالعه طرز کار ارزهای دیجیتال در اکوسیستم وسیع‌تر گفته می‌شود. این مطالعه اموری مثل توزیع توکن و چگونگی استفاده از آنها برای تشویق رفتارهای مثبت در شبکه را هم شامل می‌شود.

پول همه جا کاربرد دارد. شرکت‌های بین المللی تراکنش‌های پولی انجام می‌دهند؛ شهروندان با پول مالیات پرداخت می‌کنند؛ بدون پول مردم برای پرداخت هزینه اقلام ضروری با مشکل روبرو می‌شوند.

با توجه به فراگیری و نفوذ پول، دولت‌ها همیشه سعی به کنترل آن دارند. در بیشتر کشورها بانک‌های مرکزی تنها نهادهایی بودند که امکان چاپ پول و عرضه آن را دارند.

برای این فرایند علمی به نام سیاست پولی طراحی شده است. اما ارزهای دیجیتال این فرایند را متحول کردند. حالا افراد قادر به ساختن اقتصادهای کوچک خودشان هستند. اقتصاد توکنی در واقع همان سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی را در نظر گرفته و به شبکه‌های بلاک‌چین اعمال می‌کند. در این مطلب چگونگی انجام این کار را توضیح خواهیم داد.

اقتصاد توکنی (tokenomics) چیست؟

اقتصاد توکنی، به علمی گفته می‌شود که همه جوانب مربوط به ایجاد، مدیریت و البته گاهی اوقات حذف توکن‌ها از یک شبکه را شامل می‌شود.

در ادامه این مطلب همه این مفاهیم را مرور خواهیم کرد.

آیا می‌دانستید؟

ایده اقتصاد توکنی توسط بی‌اف اسکینر استاد روانشناسی دانشگاه ‌هاروارد در سال 1972 مطرح شد. او باور داشت که مدل اقتصاد توکنی قادر به کنترل رفتار است. عرضه واحدهای پولی ارزشمند می‌تواند باعث تشویق رفتارهایی مثبت شود و بالعکس.

توزیع توکن

پروژه‌ها باید این قابلیت را داشته باشند که بتوانند برای کاربران خودشان کوین منتشر کنند. در غیر این صورت شاید شبکه وجود داشته باشد اما کسی قادر به استفاده از آن نخواهد بود.

روش‌های مختلفی برای دستیابی به این هدف وجود دارد. یکسری از شبکه‌ها به اعتبارسنج‌ها و ماینرها کوین جدید پاداش می‌دهند؛ بعضی دیگر مقداری از موجودی توکن‌های خودشان را در طرح عرضه اولیه کوین برای کاربران آینده می‌فروشند. بعضی دیگر، در ازای انجام کارهایی خاص به کاربران توکن پاداش می‌دهند. مثلاً آگور، به کاربران برای بررسی و اعتبارسنجی حقایق در شبکه شرط بندی خودش پاداش می‌دهد.

ثبات قیمت

ارزهای دیجیتال به نوسان شدید معروف هستند. این مسئله از این جهت می‌تواند مشکل آفرین شود که ممکن است دلالان با خرید و فروش انبوه این ارزها مانع از عملکرد درست شبکه شوند.

شرکت‌ها می‌توانند با تولید کوین‌های کافی متناسب با سطح عرضه، این مشکل را حل کنند.  این کار به حفظ یک قیمت باثبات برای کوین کمک کرده و در عین حال مردم را تشویق به استفاده از توکن‌ها برای انجام کاری می‌کنند که توکن‌ها در اصل با همان هدف طراحی شده بودند.

حاکمیت

تیم هر پروژه قوانین لازم درباره چگونگی تولید توکن‌ها، همچنین نحوه تزریق توکن‌ها به شبکه یا استخراج آنها از شبکه را تعیین می‌کنند. هر پروژه‌ای برای انجام این کار از روشی متفاوت استفاده می‌کند.

بعضی پروژه‌ها شامل توکن‌هایی هستند که به شکل اندوخته حفظ شده و بعداً به اکوسیستم آنها اضافه می‌شود و از این روش برای رشد شبکه یا پرداخت هزینه نگهداری از سیستم استفاده می‌شود. ریپل نمونه‌ای از این شبکه‌ها است.

در سایر پروژه‌ها هم ترجیح بر این است که دخالتی درباره این موضوع وجود نداشته باشد. مثلاً توسعه دهندگان آگور هیچ نقشی در عملکرد شبکه ندارند و صرفاً کار مراقبت و نگهداری از شبکه را انجام می‌دهد.

اما مدیران شبکه تتر در اکتبر 2018 توکن‌های خودشان را سوزاندند تا ارزش این توکن در بازار تنظیم شود. عمل سوزاندن با ارسال توکن‌ها به والتی انجام می‌شود که هیچ شخصی آدرس آنها را در اختیار ندارد.

آیا می‌دانستید؟

گرچه اصطلاح اقتصاد توکنی در صنعت ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود اما هنوز به طور گسترده شناخته نشده است. هنوز در لغت نامه آکسفورد که به عنوان مرجع اصلی برای زبان انگلیسی شناخته می‌شود، توضیحی درباره tokenomics وجود ندارد.

استفاده از توکن‌ها برای حاکمیت بر شبکه

بعضی از شبکه‌ها به افراد برای مالکیت، نگهداری و استفاده از توکن‌ها پاداش می‌دهند تا مانع از نگه داشتن کوین‌ها توسط کاربران شده و کاری کنند که شبکه طبق هدف مشخص شده در طراحی آن کار کند.

سیستم‌های اثبات سهام که متکی بر گرو گذاشتن کوین توسط اعتبارسنج‌ها هستند، به حفظ عملکرد صادقانه اشخاص کمک می‌کنند چون اگر کاربران طبق قواعد عمل نکنند، توکن‌های آنها ضبط خواهند شد.

پذیرش و استفاده در آینده

بیشتر تیم‌هایی که یک شبکه را می‌سازند، قصد ندارند حاکم اصلی آن شبکه باشند. اما اکثر آنها در جریان هستند که ممکن است شبکه ساخته شده توسط خودشان تا همیشه آنطور که انتظار می‌رود کار نکند. ممکن است با رشد و تکامل شبکه نیاز به تغییر شیوه حاکمیت بر توکن‌ها وجود داشته باشد. اما بعضی از این شبکه‌ها با راهکارهایی طراحی می‌شوند که باعث تغییر نحوه مدیریت توکن‌های شبکه از طریق مکانیزم اجماع می‌شود.

مثال‌هایی از کاربرد اقتصاد توکنی

بیت کوین

ساتوشی ناکاموتو پروتکل بیت‌کوین را به نحوی طراحی کرد که جریانی ثابت از توکن‌ها به شکل پاداش بلاک وارد شبکه شوند. پس از اعتبارسنجی موفق یک بلاک توسط یک ماینر، وی مقداری از بیت‌کوین‌های ماین شده را دریافت می‌کند. بعد از آن باید 101 بلاک دیگر تأیید شود تا ماینر بتواند به پاداش خودش دسترسی پیدا کند. این مکانیزم باعث می‌شود که ماینرها به اعتبارسنجی و تأیید تراکنش‌ها ادامه بدهند. مقدار توکنی که به ماینرها تعلیق می‌گیرد به مرور کمتر می‌شود تا جریان ورود بیت‌کوین به شبکه زیاد نباشد.

اتریوم

توکن‌ها به عنوان پاداش بلاک توزیع می‌شوند. در ICO اتریوم که سال 2014 برگزار شد، حدود 7 میلیون اتر به فروش رسید تا تعداد کاربران این شبکه گسترش پیدا کند. در حال حاضر سقفی برای تولید اتر وجود ندارد در نتیجه با رشد و توسعه شبکه امکان افزایش تعداد توکن‌ها وجود دارد. اما هنوز مشخص نیست که مدل اقتصاد توکنی اتریوم با تبدیل این شبکه به یک شبکه اثبات سهامی چطور کار خواهد کرد.

ترون

این شبکه طبق یک سلسله مراتب خاص اداره می‌شود تا تصمیم گیری‌ها به شکل غیرمتمرکز اما کارآمد انجام شوند. مکانیزم‌های خودکار ترون چگونگی اضافه شدن توکن‌های ترون به شبکه را مشخص می‌کنند تا تعداد توکن‌های در گردش به اندازه مورد نیاز باشد اما قیمت‌ها پایدار بمانند. اگر این مکانیزم آنطور که باید کار نکند، اعضای شبکه می‌توانند درباره افزایش یا کاهش تولید به توافق برسند.

دلیل اهمیت اقتصاد توکنی چیست؟

تکنولوژی بلاک‌چین امکان ایجاد اقتصادهایی خرد توسط پروژه‌ها را فراهم می‌کند. این پروژه‌ها برای دوام و ماندگار شدن باید درباره طرز کار توکن‌ها در اکوسیستم خودشان تصمیم گیری کنند.

هیچ راهکار جامع و مشخصی که برای همه توکن‌ها قابل استفاده باشد، وجود ندارد. بلاک‌چین امکان پشتیبانی از پیاده سازی‌ها و کاربردهای مختلف را فراهم کرد. اقتصاد توکنی به تیم‌ها امکان می‌دهد یک مدل جدید ساخته یا طبق مدل‌های موجود که به پروژه برای دستیابی به اهداف خودش کمک می‌کند، کار کنند. این کار می‌تواند منجر به شکل گیری پلتفرم‌هایی پایدار با عملکردی خوب شود.

آینده

اصول، فلسفه‌ها و مدل‌های مورد استفاده برای توکن‌ها و پروژه‌های فعلی، در واقع آزمایشی برای بررسی آنچه طبق انتظار کار می‌کند یا نمی‌کند هستند.

مدل‌های زیادی هستند که طبق انتظار عمل نمی‌کنند و پیش بینی می‌شود که این پروژه‌ها در آینده ناپدید شوند. اما آنهایی که موفقیتشان اثبات شود می‌توانند راهنمایی برای شکل گیری پروژه‌های جدید باشند.