خلاصه

پروتکل‌های لایه صفر، زیرساخت‌هایی هستند که بلاک‌چین‌های لایه 1 روی آنها ساخته می‌شوند. پروتکل‌های لایه صفر که لایه بنیادین برای ساخت اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های بلاک‌چین را تشکیل می‌دهند، جزء راهکارهایی هستند که برای حل چالش‌های این صنعت طراحی شده‌اند از جمله چالش‌های مربوط به مقیاس‌پذیری و تعامل‌پذیری.

مقدمه

یکی از روش‌های طبقه‌بندی اجزای مختلف اکوسیستم بلاک‌چین، طبقه‌بندی آنها بر حسب لایه‌های مختلف است مثل کاری که برای پروتکل‌های اینترنتی انجام می‌شود.

می‌توان بلاک‌چین را بر اساس لایه‌های زیر طبقه‌بندی کرد:

لایه صفر: زیرساخت مبنایی که می‌توان چند بلاک‌چین لایه 1 را روی آن ساخت.

لایه یک: بلاک‌چین پایه مورد استفاده توسعه دهندگان برای ساختن اپلیکیشن مثل اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز.

لایه دو: راهکارهای مقیاس‌پذیری که فعالیت‌های لایه 1 را مدیریت می‌کنند تا بار تراکنشی آنها را کاهش دهند.

لایه سه: لایه اپلیکیشن مبتنی بر بلاک‌چین که شامل بازی‌ها، والت‌ها و سایر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز می‌شود.

اما نمی‌توان همه اکوسیستم‌های بلاک‌چینی را در قالب این دسته‌بندی‌ها طبقه‌بندی کرد. ممکن است برخی از اکوسیستم‌ها برخی لایه‌های خاص را نداشته باشند و در مقابل برخی از آن‌ها را بتوان در لایه‌های مختلف دسته‌بندی کرد.

پروتکل‌های لایه صفر به حل چالش‌های شبکه‌های لایه 1 که با استفاده از معماری یکنواخت ساخته شده‌اند مثل شبکه اتریوم کمک می‌کنند. این راهکارها با ایجاد یک زیرساخت پایه انعطاف‌پذیر و فراهم کردن امکان ساختن بلاک‌چین‌هایی با کاربردهای خاص، به حل مشکلات موجود در حوزه‌هایی مثل تعامل‌پذیری و مقیاس‌پذیری کمک می‌کنند.

لایه صفر به حل چه مشکلاتی کمک می‌کند؟

تعامل‌پذیری

تعامل‌پذیری به قابلیت برقراری ارتباط بین بلاک‌چین‌های مختلف گفته می‌شود. این ویژگی به تشکیل یک اکوسیستم به هم پیوسته از محصولات و خدمات بلاک‌چینی کمک می‌کند که به نوبه خود منجر به ایجاد تجربیات کاربری بهتری می‌شوند.

شبکه‌های بلاک‌چینی که بر اساس یک پروتکل لایه صفر مشترک ساخته شده باشند، در حالت پیش فرض می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند بدون اینکه نیاز به استفاده از پل‌های اختصاصی داشته باشند. لایه صفر با استفاده از نسخه‌های مختلف پروتکل‌های انتقال بین زنجیره‌ای، این امکان را فراهم می‌کند که بلاک‌چین‌های یک اکوسیستم بر اساس کاربردها و ویژگی‌های یکدیگر ساخته شوند. از جمله مزایای این رویکرد می‌توان به ارتقای بهره وری و سرعت اجرای تراکنش‌ها اشاره کرد.

مقیاس‌پذیری

یک بلاک‌چین یکنواخت مثل اتریوم معمولاً دچار ازدحام می‌شود چون در این حالت، یک پروتکل لایه 1 همه کارهای حیاتی مثل اجرای تراکنش، رسیدن به اجماع و دسترس‌پذیری داده‌ها را برعهده دارد. این شرایط منجر به ایجاد یک تنگنا برای مقیاس‌پذیری می‌شود که بلاک‌چین‌های لایه صفر می‌توانند با محول کردن این وظایف به بلاک‌چین‌های مختلف، این مشکلات را حل کنند.

این طراحی باعث می‌شود که شبکه‌های بلاک‌چین ساخته شده روی یک زیرساخت لایه صفر مشترک، هر کدام کارهای خاصی را بهینه سازی کنند در نتیجه مقیاس‌پذیری تقویت می‌شود. مثلاً می‌توان زنجیره‌های اجرا را بهینه سازی کرد تا در هر ثانیه تعداد زیادی تراکنش را مدیریت کنند.

انعطاف‌پذیری برای توسعه دهندگان

پروتکل‌های لایه صفر معمولاً از کیت‌های توسعه نرم‌افزاری (SDK) استفاده می‌کنند که استفاده از آنها راحت‌تر باشد و یک اینترفیس روان داشته باشند تا توسعه دهندگان بتوانند به راحتی بلاک‌چین‌هایی با کاربردهایی خاص طراحی کنند.

پروتکل‌های لایه صفر انعطاف‌پذیری بیشتری در اختیار توسعه دهندگان قرار می‌دهند تا بلاک‌چین‌های خودشان را به صورت دلخواه سفارشی سازی کنند و مدل دلخواهی برای صدور توکن‌ها طراحی کرده و نوع اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی که قرار است در بلاک‌چین‌های خودشان بسازند را کنترل کنند.

طرز کار پروتکل لایه صفر چگونه است؟

پروتکل‌های لایه صفر می‌توانند به روش‌های مختلفی کار کنند. این پروتکل‌ها از نظر طراحی، امکانات و تمرکز با هم تفاوت دارند. اما به طور کلی، پروتکل‌های لایه صفر نقش بلاک‌چین اصلی را بازی می‌کنند که داده‌های زنجیره‌های لایه 1 مختلف روی آنها پشتیبان گیری می‌شوند. کلاسترهایی از زنجیره‌های لایه 1 وجود دارند که روی پروتکل‌های لایه صفر ساخته می‌شوند اما پروتکل‌های انتقال بین زنجیره‌ای هم وجود دارند که امکان انتقال داده‌ها و توکن‌ها را بین بلاک‌چین‌های مختلف فراهم می‌کنند.

ممکن است ساختار و روابط این سه بخش در هر پروتکل لایه صفری متفاوت باشد. در ادامه نگاهی به چند نمونه از این پروتکل‌ها داریم:

پولکادات

گوین وود هم‌بنیانگذار اتریوم پولکادات را طراحی کرد تا توسعه دهندگان بتوانند بلاک‌چین‌های خودشان را بسازند. این پروتکل از یک زنجیره اصلی - به نام زنجیره رله پولکادات - استفاده می‌کند و به هر بلاک‌چینی که بر اساس پولکادات ساخته می‌شود، یک زنجیره موازی یا پاراچین گفته می‌شود.

زنجیره رله (Relay Chain) نقش یک پل را بین پاراچین‌ها بازی می‌کند تا امکان برقراری ارتباط و انتقال کارآمد داده‌ها فراهم شود. این زنجیره برای اجرای کارآمدتر تراکنش‌ها از شاردینگ - روشی برای تقسیم‌بندی بلاک‌چین یا سایر انواع دیتابیس‌ها - استفاده می‌کند.

پولکادات برای اطمینان از حفظ امنیت و رسیدن به اجماع نظر در شبکه، از روش اثبات سهام استفاده می‌کند. پروژه‌هایی که قصد دارند بر مبنای پولکادات محصول بسازند، در مزایده شرکت می‌کنند. اولین پروژه پاراچین پولکادات در دسامبر 2021 در یک مزایده تأیید شد.

اولنچ

اولنچ که در سال 2020 توسط Ava Labs و با تمرکز بر پروتکل‌های دیفای طراحی شد، از یک زیرساخت بلاک چین سه گانه استفاده می‌کند که شامل سه زنجیره اصلی است: زنجیره قرارداد (C-chain)، زنجیره اکسچنج (X-chain) و زنجیره پلتفرم (P-chain).

این سه زنجیره به صورت اختصاصی برای انجام کارهای مهم در این اکوسیستم طراحی شده‌اند تا همزمان با کاهش تأخیر و افزایش توان عملیاتی، سطح امنیت را ارتقاء دهند. X-Chain برای ایجاد و معامله دارایی‌ها، C-Chain برای ایجاد قراردادهای هوشمند و P-Chain برای هماهنگ سازی اعتبارسنج‌ها و ساب‌نت‌ها استفاده می‌شوند. ساختار انعطاف‌پذیر اولنچ امکان اجرای سریع و ارزان مبادلات بین زنجیره‌ای را فراهم می‌کند.

کازماس

شبکه کازماس متشکل از یک مین نت اثبات سهامی به نام کازماس هاب و بلاک‌چین‌های سفارشی سازی شده به نام زون (Zone) است. کازماس هاب امکان انتقال داده‌ها و دارایی‌ها را بین زون‌های متصل فراهم کرده و یک لایه امنیتی مشترک تشکیل می‌دهد.

هر زون کاملاً قابل تنظیم و سفارشی سازی است و به توسعه دهندگان امکان می‌دهد که ارزهای دیجیتال خودشان را با تنظیمات اختصاصی برای اعتبارسنجی بلاک و یا بر اساس ویژگی‌های دیگر طراحی کنند. همه سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های کازماس که در این زون‌ها میزبانی می‌شوند، از طریق پروتکل ارتباطی بین بلاک‌چینی (IBC) با هم در ارتباط هستند. این پروتکل امکان انتقال آزادانه داده‌ها را بین بلاک‌چین‌های مختلف فراهم می‌کند.

جمع‌بندی

بسته به روش طراحی بلاک‌چین‌های لایه صفر، این بلاک‌چین‌ها می‌توانند به حل برخی از چالش‌های صنعت بلاک‌چین مثل مقیاس‌پذیری و تعامل‌پذیری کمک کنند اما هنوز مشخص نیست که نرخ پذیرش بلاک‌چین‌های لایه صفر در آینده چقدر خواهد بود. در حال حاضر شاهد ارایه راهکارهای رقیب زیادی هستیم که همگی به دنبال رسیدن به اهدافی مشابه هستند.

نقش بلاک‌چین‌های لایه صفر در حل چالش‌های این صنعت بستگی به توانایی آنها برای جذب توسعه دهندگان دارد تا بر اساس این پروتکل‌ها محصول طراحی کنند و اینکه اپلیکیشن‌هایی که در این بلاک‌چین‌ها میزبانی می‌شوند، ارزش واقعی برای کاربران خواهند داشت یا خیر.